Ngành dừa tỷ đô và nghịch lý nhập khẩu

Nước ta hiện là nước xuất khẩu dừa lớn thứ 5 thế giới và xếp thứ 4 khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với kim ngạch năm 2024 đạt gần 1,1 tỉ USD.

Xuất khẩu tăng tốc, nội địa khan nguyên liệu

Theo Hiệp hội Dừa Việt Nam, nước ta hiện là nước xuất khẩu dừa lớn thứ 5 thế giới và xếp thứ 4 khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với kim ngạch năm 2024 đạt gần 1,1 tỉ USD. Tuy nhiên, nghịch lý là chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã chi tới 7,2 triệu USD (tương đương khoảng 183 tỉ đồng) để nhập khẩu sản phẩm từ dừa, tăng sốc 1.031% so với cùng kỳ 2024.

Lý giải cho hiện tượng này, ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam – cho biết nhu cầu tiêu thụ dừa tươi, dừa nguyên liệu và các sản phẩm chế biến từ dừa tăng mạnh tại thị trường Mỹ, EU và đặc biệt là Trung Quốc. Tuy nhiên, nguồn nguyên liệu trong nước không đủ đáp ứng, buộc các doanh nghiệp phải nhập khẩu từ Indonesia, Philippines, Thái Lan và Sri Lanka.

Việc chính thức xuất khẩu dừa tươi sang Trung Quốc từ tháng 8/2024 và Mỹ từ 2023 đã làm gia tăng mạnh nhu cầu, đặc biệt trong mùa hè – thời điểm nhu cầu giải khát ở các nước tăng cao. Trong nước, nhiều doanh nghiệp đang tăng tốc sản xuất các sản phẩm chế biến như sữa dừa, dầu dừa, than hoạt tính, thạch dừa… nhưng lại gặp khó vì thiếu nguyên liệu.

Giá dừa nguyên liệu đang trong xu hướng tăng phi mã. Ghi nhận tại nhiều địa phương, giá dừa khô bán sỉ dao động từ 190.000 – 215.000 đồng/chục 12 trái, cao gấp 2–2,5 lần so với năm ngoái. Dừa tươi cũng có giá trên dưới 150.000 đồng/chục. Đặc biệt, giá thu mua tại vườn có thời điểm đạt 180.000 – 190.000 đồng/chục, dừa loại 1 bán lẻ có thể lên tới 25.000 đồng/quả.

Tình trạng "sốt giá" khiến nhiều nông dân ở Tây Nam Bộ, Tây Nguyên, Trung Bộ... ồ ạt trồng dừa. Giá dừa giống vì thế cũng tăng mạnh, phổ biến 45.000 – 90.000 đồng/cây, gấp đôi so với năm trước. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rủi ro cung vượt cầu trong tương lai, khi các nước như Thái Lan, Philippines cũng đồng loạt mở rộng diện tích trồng dừa.

Ông Đặng Phúc Nguyên nhận định, với dừa lùn, phải mất ít nhất 4 năm mới cho trái ổn định, còn dừa cao thì lâu hơn. Trong khi đó, nhu cầu toàn cầu với dừa tươi và các sản phẩm chế biến tiếp tục tăng, từ thực phẩm, mỹ phẩm đến nhiên liệu sinh học. Do đó, ngành dừa Việt Nam vẫn còn nhiều cơ hội, nhưng cần chú trọng chế biến sâu và mở rộng thị trường xuất khẩu để phát triển dài hạn.

Ngành chế biến đối mặt bài toán nguyên liệu và năng suất

Giá nguyên liệu tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp lâm vào thế khó, khi không dễ nâng giá thành phẩm tương ứng trên thị trường quốc tế.

Dù số lượng nhà máy chế biến tăng nhanh – từ 8 nhà máy năm 2015 lên 45 nhà máy năm 2024 – nhưng nguồn cung nguyên liệu trong nước lại không theo kịp. Diện tích trồng dừa hiện khoảng 200.000 ha, sản lượng hơn 2 triệu tấn/năm, song năng suất không tăng tương ứng. Sự cạnh tranh nguyên liệu giữa các nhà máy ngày càng gay gắt.

Theo ông Cao Bá Đăng Khoa – Tổng thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam – khí hậu khắc nghiệt kéo dài chu kỳ ra trái, sâu bệnh và hạn hán khiến sản lượng suy giảm. Ngoài ra, chỉ khoảng 20% nông dân đầu tư bài bản vào chăm sóc, bón phân và phòng trừ sâu bệnh. Điều này dẫn đến năng suất không ổn định, chất lượng nguyên liệu thấp, ảnh hưởng đến năng lực chế biến.

Giá nguyên liệu tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp lâm vào thế khó, khi không dễ nâng giá thành phẩm tương ứng trên thị trường quốc tế. Trong khi đó, các đối thủ cạnh tranh như Indonesia, Philippines lại giữ chân được nhà đầu tư nhờ chính sách hỗ trợ tín dụng, vật tư và liên kết chuỗi hiệu quả.

Hiệp hội Dừa Việt Nam khuyến nghị cần kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu thô bằng thuế hoặc hạn ngạch, đồng thời đẩy mạnh hỗ trợ người dân về giống, kỹ thuật canh tác và tiếp cận tín dụng, nhằm xây dựng chuỗi giá trị ngành dừa bền vững và hiệu quả hơn trong tương lai.

Giá dừa tăng gấp đôi, Tết này có thiếu mứt?

Giá dừa khô tăng cao kỷ lục