Xanh hóa ngành hàng không: Hướng đến sử dụng năng lượng bền vững

Bắt kịp các tiêu chuẩn quốc tế

Ngành hàng không đang đối diện với yêu cầu cấp bách của thế giới trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Khi mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 ngày càng trở nên rõ ràng và ràng buộc, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Việc chuyển đổi sang sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) và tham gia chương trình Bù đắp và giảm phát thải carbon hàng không quốc tế (CORSIA) do Tổ chức Hàng không dân dụng Quốc tế (ICAO) khởi xướng không chỉ là cam kết quốc tế, mà còn là cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho ngành hàng không quốc gia.

Ngành hàng không Việt Nam tăng tốc chuyển đổi xanh thông qua sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (Ảnh minh họa)

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, trong cuộc họp về chính sách phát triển SAF và lộ trình tham gia CORSIA ngày 20/05, khẳng định đây là xu thế tất yếu và là phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và bền vững.

Phó Thủ tướng do đó yêu cầu xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển SAF, đồng thời chỉ đạo các bộ ngành liên quan phối hợp triển khai từ cấp chính sách đến hạ tầng kỹ thuật, với mục tiêu bảo đảm vừa năng lực cạnh tranh của ngành hàng không, vừa đáp ứng cam kết giảm phát thải khí nhà kính.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, SAF có khả năng giảm phát thải khí nhà kính tới 80% so với nhiên liệu phản lực truyền thống Jet A-1. Loại nhiên liệu này có thể pha trộn trực tiếp với Jet A-1 và sử dụng trên các tàu bay hiện tại mà không cần thay đổi kết cấu hạ tầng kỹ thuật. Đặc biệt, các nguồn nguyên liệu để sản xuất SAF hoàn toàn có thể được khai thác từ dầu ăn đã qua sử dụng, mỡ động vật, phụ phẩm nông nghiệp hoặc rác thải đô thị.

Việc sử dụng SAF đang được quốc tế hóa thành quy chuẩn bắt buộc. Tại châu Âu, Quy định số 2023/2405 (RefuelEU) yêu cầu tất cả các chuyến bay đến và đi từ Liên minh châu Âu phải sử dụng tối thiểu 2% SAF từ năm 2025, tăng dần lên 6% năm 2030, 20% vào năm 2035 và 70% vào năm 2050. Các hãng hàng không không tuân thủ sẽ bị xử phạt. Không chỉ châu Âu, các quốc gia như Mỹ, Australia, Singapore, Thái Lan và Anh cũng đã triển khai các chính sách tương tự.

Song song đó, chương trình CORSIA của ICAO đặt ra mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, trong đó giai đoạn 2024–2026 mang tính tự nguyện và sẽ trở thành bắt buộc từ năm 2027. Chương trình khuyến khích các hãng hàng không sử dụng SAF, áp dụng công nghệ mới và mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải vượt quá mức cơ sở năm 2019. Việt Nam dự kiến sẽ tham gia CORSIA từ ngày 1/1/2026, và để thực hiện đúng lộ trình, Chính phủ yêu cầu khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, xây dựng Nghị định thí điểm và chuẩn bị về mặt nhân lực, hạ tầng kỹ thuật.

Bamboo Airways. đang thực hiện chuyển đổi xanh, phát triển bền vững . Ảnh: Tiến Luyến

Doanh nghiệp chủ động thích ứng

Việc chuyển đổi sang sử dụng SAF không dễ dàng, đặc biệt là trong bối cảnh giá nhiên liệu này hiện cao hơn 2–3 lần, thậm chí có thời điểm lên đến 5–6 lần so với nhiên liệu hóa thạch. Theo tính toán, trong giai đoạn 2025–2030, chi phí nhiên liệu của ngành hàng không Việt Nam dự kiến tăng thêm khoảng 25 triệu USD, tương đương 4,5–5,5 triệu USD mỗi năm. Riêng Vietnam Airlines ước tính sẽ phải chi thêm khoảng 6 triệu USD/năm để đáp ứng yêu cầu của chính sách RefuelEU.

Mặc dù vậy, các hãng hàng không Việt Nam đã có những bước đi tiên phong. Vietnam Airlines cho biết sẽ chính thức sử dụng SAF với tỷ lệ tối thiểu 2% cho tất cả các chuyến bay khởi hành từ châu Âu từ đầu năm 2025. Tỷ lệ này sẽ được nâng lên 6% vào năm 2030, 20% vào năm 2035 và đạt 70% vào năm 2050, phù hợp với quy định của EU. Với riêng thị trường Anh, tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn: 10% vào năm 2030 và 22% vào năm 2040. Không dừng lại ở nhiên liệu, Vietnam Airlines còn triển khai đồng bộ các giải pháp như tối ưu hành trình bay, sử dụng đội bay mới tiết kiệm nhiên liệu và giảm tải trọng không cần thiết, qua đó giúp cắt giảm gần 70.000 tấn CO₂ trong năm 2024.

Vietjet cũng không đứng ngoài cuộc. Tháng 10/2024, hãng đã thực hiện thành công hai chuyến bay sử dụng SAF từ Việt Nam tới Melbourne (Australia) và Seoul (Hàn Quốc), với nhiên liệu do Petrolimex Aviation cung cấp. Đây là những chuyến bay thương mại đầu tiên của Việt Nam sử dụng SAF. Vietjet đặt mục tiêu giảm phát thải CO₂ và hướng tới sự phát triển bền vững lâu dài, đồng thời chủ động tham gia nghiên cứu, thử nghiệm và xây dựng chuỗi cung ứng SAF đồng bộ trong nước.

Để tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi xanh, Phó Thủ tướng đã giao Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng Nghị định thí điểm về sử dụng SAF, áp dụng cả cho các chuyến bay nội địa. Bộ cũng sẽ làm việc với ICAO để tiếp nhận hỗ trợ tư vấn kỹ thuật, đào tạo nhân lực và xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn. Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao chủ trì xây dựng khung pháp lý cho thị trường carbon, triển khai cơ chế trao đổi tín chỉ carbon và công nhận phương pháp tính toán khí thải của ngành hàng không phù hợp với tiêu chuẩn ICAO.

Suất ăn ttrên chuyến bay của Bamboo Airways. Ảnh: Tiến Luyến

Các doanh nghiệp xăng dầu trong nước được yêu cầu chủ động xây dựng đề án phát triển sản xuất SAF từ nguồn nguyên liệu tái tạo như phụ phẩm nông nghiệp, rác thải đô thị và sinh khối. Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp nhiên liệu bay rà soát, bổ sung hạ tầng kho chứa và hệ thống tra nạp SAF tại các sân bay quốc tế lớn.

Về phía chính sách tài chính, các bộ Tài chính và Ngoại giao được giao nghiên cứu cơ chế thu phí đối với các chuyến bay quốc tế, chính sách thuế và hỗ trợ tài chính nhằm khuyến khích phát triển thị trường SAF trong nước. Ngoài ra, cần phối hợp với ICAO và EU trong quá trình đàm phán để đảm bảo thống nhất, hài hòa các tiêu chuẩn, đồng thời hạn chế xuất khẩu nguyên liệu thô phục vụ sản xuất SAF.

Ngành hàng không Việt Nam đang ở trước một ngã rẽ quan trọng. Nếu không nhanh chóng chuyển đổi xanh, nguy cơ tụt hậu là rất rõ ràng. Nhưng nếu có chính sách đúng đắn và sự chung tay từ cả Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng quốc tế, ngành hàng không Việt hoàn toàn có thể vươn lên thành hình mẫu phát triển bền vững trong khu vực và thế giới. SAF – với tiềm năng giảm phát thải mạnh mẽ – sẽ đưa ngành hàng không Việt Nam đến tương lai xanh hơn.

Tăng tốc đầu tư xanh: Cơ hội vượt lên trong bối cảnh biến động

Phát triển sản phẩm thiên nhiên: Cơ hội từ Nghị quyết 68

Mở cửa thị thực, kết nối số, thúc đẩy du lịch xanh