Tháo gỡ rào cản, tăng sức cạnh tranh “xanh” cho nông sản Việt Nam

Các đại biểu Quốc hội thảo luận tại hội trường chiều 29-10. Ảnh: Quochoi.vn

Trong khuôn khổ kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV, các đại biểu tập trung thảo luận về định hướng phát triển nông nghiệp trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng. Đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn Cần Thơ) cho biết, Việt Nam hiện đã kết nối thương mại với hơn 60 thị trường trên thế giới và đang tiếp tục đàm phán thêm nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) mới. Đây là cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước mở rộng xuất khẩu những mặt hàng nông sản chủ lực.

Tuy nhiên, chỉ trong những tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với khoảng 300 vụ việc điều tra thương mại, trong đó phần lớn liên quan đến các mặt hàng xuất khẩu thế mạnh. Điều này cho thấy, năng lực tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và khả năng phản ứng trước các rào cản kỹ thuật của nông sản Việt vẫn còn hạn chế.

Đại biểu Tô Ái Vang kiến nghị Chính phủ sớm cập nhật và hoàn thiện các quy định về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, đa dạng hóa thị trường. Quan trọng hơn, cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương để xử lý kịp thời các vướng mắc, đảm bảo doanh nghiệp không bị gián đoạn hoạt động xuất khẩu.

Từ thực tiễn vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) nêu rõ, ngành lúa gạo – một trong những mặt hàng có giá trị xuất khẩu lớn – đang gặp không ít khó khăn do cạnh tranh gay gắt và giá lúa sụt giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân. Bà đề xuất Chính phủ chỉ đạo ngân hàng thương mại phân bổ vốn tín dụng ưu tiên cho khu vực chế biến, chế tạo, cũng như xem xét giải quyết bất cập về thuế giá trị gia tăng đối với ngành gạo, tạo điều kiện cho doanh nghiệp duy trì sản xuất và mở rộng xuất khẩu.

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn Cần Thơ) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Một vấn đề khác được các đại biểu đặc biệt quan tâm là tình trạng ùn ứ nông sản tại cửa khẩu, nhất là trong xuất khẩu sầu riêng – mặt hàng đang tăng trưởng mạnh tại các vùng trọng điểm như Lâm Đồng, Đắk Lắk và khu vực miền Tây Nam Bộ. Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng, nguyên nhân không chỉ do hạn chế về logistics mà còn là sự thiếu đồng bộ trong hệ thống kiểm soát chất lượng.

Để khắc phục tình trạng này, bà Tú Anh đề nghị Chính phủ sớm đầu tư xây dựng và nâng cấp các trung tâm kiểm nghiệm, kiểm dịch đạt chuẩn quốc tế ISO 17025 tại các vùng trồng trọng điểm và khu vực biên giới, bảo đảm việc kiểm tra chất lượng được thực hiện nhanh chóng, minh bạch, phù hợp yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Nông nghiệp vẫn là trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế

Giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, trong 9 tháng năm 2025, tốc độ tăng trưởng của ngành đạt 3,83%, kim ngạch xuất khẩu nông – lâm – thủy sản đạt 52,31 tỷ USD, xuất siêu gần 16 tỷ USD. Những con số này tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ của nông nghiệp trong nền kinh tế, đóng góp lớn cho cán cân thương mại quốc gia

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận, tăng trưởng ngành chưa thực sự bền vững; một số sản phẩm nông nghiệp có chất lượng và khả năng cạnh tranh còn thấp; tiến trình chuyển đổi sang nông nghiệp xanh, tuần hoàn vẫn chậm; trong khi hệ thống kiểm nghiệm và kiểm soát an toàn thực phẩm ở nhiều nơi chưa đạt chuẩn.

Bước sang giai đoạn 2026–2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định đây là giai đoạn bản lề để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Ngành đã xây dựng 18 chỉ tiêu cụ thể, đồng thời trình Quốc hội 4 nội dung trọng tâm nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn và thúc đẩy cải cách thể chế:

Luật sửa đổi, bổ sung 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, giúp cắt giảm thủ tục hành chính, tháo gỡ điều kiện kinh doanh chồng chéo.

Sửa đổi Luật Địa chất khoáng sản, khai thác hiệu quả tài nguyên phục vụ phát triển bền vững.

Dự thảo nghị quyết tháo gỡ khó khăn trong thực thi Luật Đất đai 2024.

Chương trình mục tiêu quốc gia tích hợp ba chương trình lớn: xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh: “Nếu các chính sách này được Quốc hội thông qua, chúng sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, giúp ngành nông nghiệp phát triển xanh, hiện đại, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.”