Điều chỉnh giá điện 2 tháng/lần liệu có khả thi?

Điều chỉnh giá điện 2 tháng/lần liệu có khả thi? Ảnh VGP

Bộ Công thương đang lấy ý kiến dự thảo nghị định quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh, căn cứ lập và điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân. Một trong những điểm mới của dự thảo là đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện từ 3 tháng/lần, xuống 2 tháng/lần.

Đặc biệt, khi giá bán lẻ điện bình quân tăng từ 2% trở lên (thay vì từ 3% như hiện nay), Tập đoàn điện lực VN (EVN) có quyền điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện.

Theo lý giải của Bộ Công thương, giá bán lẻ điện được phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ với lợi nhuận nhằm bảo toàn, phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của từng thời kỳ và cấp độ thị trường điện cạnh tranh.

Đồng thời, quy định mới phù hợp với chỉ đạo của Thường trực Chính phủ về "tránh giật cục" trong quá trình điều chỉnh giá điện, có thể điều chỉnh nhiều lần trong năm. Bộ này cũng cho rằng việc xây dựng Dự thảo nghị định mới, xác định lợi nhuận các khâu nhằm đảm bảo cơ sở thực hiện ngay khi luật Điện lực có hiệu lực từ ngày 1/2/2025 tới.

Liệu có khả thi?

Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong đánh giá với những quy định mới mà cơ quan soạn thảo đã đề xuất có thể khiến nhiều người băn khoăn.

Ông Phong cho hay, quy định 2-3 tháng điều chỉnh giá điện một lần hay mức điều chỉnh giá điện tăng từ 2-3% không phải là vấn đề quá lo ngại nếu chi phí đó là hợp lý. Điều quan trọng, điều chỉnh giá điện cần đi kèm với trách nhiệm giải trình, kiểm toán và cạnh tranh tự do.

"Điều chỉnh giá cần có lên có xuống, đảm bảo minh bạch chi phí và hiệu quả quản lý. Việc giá điện chỉ tăng sẽ gây bức xúc cho nhiều người, ảnh hưởng đến kinh tế và cạnh tranh” - ông Phong nêu ý kiến.

Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình cũng cho rằng, theo quy định hiện nay thì tối thiểu 3 tháng được điều chỉnh giá điện, tuy nhiên thực tế thì chưa khi nào giá điện được điều chỉnh dưới 6 tháng.

Những năm qua, có thời điểm một năm hoặc vài năm, giá điện mới được điều chỉnh một lần, dù quy định cho phép có thể 3 tháng (Quyết định 05/2024), hoặc 6 tháng (Quyết định 24/2017) được điều chỉnh giá điện một lần. Vì thế sức ép lên giá điện rất lớn, chỉ thấy tăng giá chứ chưa giảm. Do vậy, ông Đình cho rằng nhà quản lý chỉ cần thực hiện được như quy định hiện hành, không cần thiết phải sửa đổi xuống hai tháng như dự thảo đề xuất.

Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình đặt vấn đề về tính khả thi đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện của Bộ Công Thương. Theo ông, quy định điều chỉnh giá điện 3 tháng một lần chưa được thực thi đầy đủ, nghiêm túc, thì việc đề xuất rút ngắn xuống 2 tháng "có làm được không".

Mặt khác, việc minh bạch chi phí sản xuất cho từng loại nguồn điện, khâu vận hành - cơ sở đưa ra mức giá phù hợp cũng là bài toán được đặt ra. Ông Đình dẫn ví dụ ở Thái Lan, điện khí LNG chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn của nước này. Tuy nhiên, LNG trên thị trường thế giới biến động liên tục, nên họ điều chỉnh giá thành 3 tháng một lần, làm cơ sở thay đổi mức bán lẻ. Tuy nhiên, tại Việt Nam, chi phí sản xuất, kinh doanh điện thường công bố mỗi năm 1 lần nên nhiều người vẫn băn khoăn về tính minh bạch, hiệu quả của ngành, nhất là khi thị trường điện chưa cạnh tranh hoàn toàn.

"Việt Nam nên thành lập Hội đồng Năng lượng độc lập, đánh giá nhiên liệu đầu vào và định kỳ 3 tháng họp một lần. Sau đó, họ có thể được quyết định điều chỉnh giá theo quy định", chuyên gia này nói thêm.

PGS.TS Ngô Trí Long.

Trong khi đó, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng, về mặt nguyên lý thì việc rút ngắn thời gian điều chỉnh sẽ mang lại nhiều lợi ích. Tuy nhiên, vẫn có một số hạn chế: "Nó giúp giá điện phản ánh thực tế hơn với chi phí sản xuất, đặc biệt trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào như than, khí đốt thường xuyên biến động. Thứ 2 là giảm áp lực cho doanh nghiệp cung cấp điện, nghĩa là có thể điều chỉnh kịp thời, giảm rủi ro về tài chính. Thứ 3 là khuyến khích tiết kiệm năng lượng. Nhưng nếu áp dụng biện pháp này thì vẫn còn một số thách thức như tác động đến đời sống của người dân, đặc biệt là nhóm có thu nhập thấp.

Khó khăn thứ 2 là thách thức trong quy trình quản lý và giám sát quy trình điều chỉnh, 2 tháng/ lần yêu cầu hệ thống giám sát phải minh bạch, chính xác, tránh lạm dụng chính sách hoặc thiếu minh bạch trong tính giá bình quân. Thứ 3 là sẽ ảnh hưởng đến doanh nghiệp, ví dụ tần suất thay đổi giá như vậy thì làm cho chi phí vận hành sản xuất của doanh nghiệp, đặc biệt là ngành tiêu thụ nhiều điện năng sẽ rất khó khăn".

Mặc dù đồng tình với đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện là theo đúng cơ chế thị trường, song chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình cho rằng sẽ khó khả thi. Bởi vừa qua, quy định về thời gian điều hành đã rút ngắn từ 6 tháng xuống 3 tháng, song quá trình điều chỉnh giá điện vẫn chưa diễn ra như quy định đến nay lại tiếp tục đề xuất điều chỉnh giá điện 2 tháng/lần, sợ rằng khó khả thi:

"Đề xuất thì đương nhiên hợp lý nhưng 3 tháng/ lần còn chưa thực hiện được thì liệu giờ 2 tháng/ lần thì có thực hiện được hay không thôi. Hiện nay, việc điều hành giá điện là quá chậm, hiện nay 1 năm tăng giá đươc 1 lần, có năm tăng giá được 2 lần thì như vậy nó dẫn đến áp lực luôn luôn phải tăng giá chứ nếu điều chỉnh nhanh hơn thì có tăng, có giảm".

Tính đúng tính đủ giá điện để đảm bảo việc thu hút đầu tư ngành

Giá điện bán ra đang thấp hơn giá thành có thể gây ra nhiều hệ lụy

Giá điện Việt Nam tăng 4,8% đắt hay rẻ so với khu vực?