Halal - Thị trường xuất khẩu tiềm năng trong bối cảnh biến động thương mại toàn cầu

Thị trường Halal với dân số theo đạo Hồi chiếm hơn 25% dân số toàn cầu.

Cơ hội từ thị trường Halal trong làn sóng biến động thương mại

Những năm gần đây, thương mại toàn cầu liên tục đối mặt với nhiều thách thức. Sự gia tăng bảo hộ thương mại, các cuộc xung đột địa chính trị và đặc biệt là những điều chỉnh chính sách thuế từ các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ đang tạo ra áp lực không nhỏ lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Ngành nông sản – một trong những trụ cột xuất khẩu chủ lực – cũng không tránh khỏi tác động tiêu cực. Từ năm 2024, xuất khẩu nông lâm thủy sản từ Việt Nam sang Hoa Kỳ - thị trường chiếm gần 22% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành - đã chững lại do các chính sách điều chỉnh thuế mới.

Trong bối cảnh đó, việc tìm kiếm những thị trường mới, ít rào cản hơn và có nhu cầu cao về hàng hóa thiết yếu trở thành một yêu cầu cấp thiết. Thị trường Halal – vốn từ lâu được coi là “miền đất hứa” với dân số theo đạo Hồi chiếm hơn 25% dân số toàn cầu – nay càng cho thấy vai trò chiến lược trong việc mở rộng cánh cửa cho hàng hóa Việt Nam vươn ra thế giới.

Theo thống kê, quy mô thị trường Halal toàn cầu hiện đạt khoảng 8.000 tỷ USD và dự báo sẽ tăng lên 12.000 tỷ USD trong vòng 5 năm tới. Riêng lĩnh vực thực phẩm Halal – phân khúc lớn nhất trong ngành Halal – chiếm khoảng 65% tổng thương mại, với doanh thu đạt 2.300 tỷ USD vào năm 2023 và kỳ vọng tăng lên 5.300 tỷ USD vào năm 2030. Với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm lên tới 10,5%, thực phẩm Halal được dự báo sẽ chiếm 20% tổng thương mại thực phẩm toàn cầu trong tương lai gần.

ASEAN trở thành một trung tâm năng động cho thị trường Halal (Ảnh minh họa)

Đặc biệt, khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nơi tập trung hơn 62% dân số Hồi giáo thế giới, tiêu thụ tới 63% sản phẩm Halal toàn cầu. ASEAN trở thành một trung tâm năng động cho thị trường này, trong đó các quốc gia như Malaysia, Indonesia, UAE và Saudi Arabia đang dẫn đầu về nhu cầu nhập khẩu sản phẩm Halal, từ thực phẩm đến mỹ phẩm, dược phẩm, du lịch và tài chính Hồi giáo.

Định hình thương hiệu Việt trong chuỗi cung ứng Halal toàn cầu

Với vị trí địa lý chiến lược, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để trở thành cửa ngõ cung ứng sản phẩm Halal trong khu vực và trên toàn cầu. Là quốc gia nông nghiệp, Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu dồi dào gồm gạo, cà phê, hạt điều, trái cây, rau củ, thủy hải sản và các loại gia vị – tất cả đều là các mặt hàng có nhu cầu cao tại các nước Hồi giáo. Năm 2024, nhiều mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam như gạo, cà phê, hạt điều và hạt tiêu ghi nhận tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng. Ông Trần Văn Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, cho biết từ năm 2022 đến 2024, xuất khẩu hạt điều sang khu vực Trung Đông đạt khoảng 400 triệu USD mỗi năm, với hơn 60.000 tấn nhân điều, chiếm 8-13% tổng xuất khẩu điều của Việt Nam. Các thị trường lớn như UAE, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, Iraq, Jordan, Iran và Ai Cập nhập khẩu hạt điều Việt Nam với giá trị hàng chục triệu USD trong năm 2024.

Không chỉ là nguồn cung cấp nguyên liệu, Việt Nam còn có tiềm năng phát triển chuỗi giá trị toàn diện cho ngành Halal, từ sản xuất, chế biến đến xuất khẩu. Một số doanh nghiệp tiên phong như Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) đã xây dựng nhà máy đạt chuẩn Halal để xuất khẩu dứa, xoài đông lạnh sang UAE và Oman. Công ty Hùng Vương Group cũng đã xuất khẩu thành công cà phê rang xay vào hệ thống siêu thị Carrefour tại Qatar sau khi hoàn tất chứng nhận Halal được các quốc gia Trung Đông công nhận.

Việt Nam có điều kiện thuận lợi để trở thành cửa ngõ cung ứng sản phẩm Halal trong khu vực và trên toàn cầu.

Đánh giá vai trò quan trọng của sản phẩm Halal, Đại sứ Trần Phước Anh - Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại Singapore - chia sẻ: Năm 2023 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030". Đề án này đề ra các định hướng cụ thể về phát triển hệ thống chứng nhận, đào tạo nhân lực, thúc đẩy xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu Halal Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Việt Nam xác định phát triển ngành công nghiệp Halal là một trong những hướng đi chiến lược nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm Việt. Do đó, việc xây dựng hành lang pháp lý và hệ thống tiêu chuẩn phục vụ ngành Halal cũng được đẩy mạnh.

Bộ Công Thương cũng liên tục tổ chức các hội nghị giao ban với thương vụ Việt Nam tại nước ngoài nhằm xác định rõ tiềm năng, tháo gỡ rào cản và đề ra chiến lược tiếp cận hiệu quả thị trường Halal. Đặc biệt, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện giữa Việt Nam và UAE (CEPA), ký kết cuối năm 2024, tạo nền tảng vững chắc cho hàng Việt mở rộng thị phần tại khu vực Trung Đông, với cam kết xóa bỏ thuế quan lên tới 99% khi hiệp định có hiệu lực.

Mặt khác, việc hợp tác với Singapore – trung tâm trung chuyển thực phẩm Halal của khu vực – cũng mở ra nhiều cơ hội. Năm 2025, Việt Nam và Singapore đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, tạo điều kiện thuận lợi cho việc liên kết sản xuất – tái xuất các sản phẩm Halal tới các thị trường Hồi giáo khác thông qua hệ thống logistics tiên tiến của Singapore.

Việt Nam xác định phát triển ngành công nghiệp Halal là một trong những hướng đi chiến lược nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu (Ảnh minh họa)

Doanh nghiệp Việt cần làm gì để vượt qua các rào cản?

Dù tiềm năng rất lớn, việc phát triển ngành Halal tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Trước hết là hạn chế trong hệ thống chứng nhận Halal trong nước. Hiện tại, Việt Nam chỉ có khoảng 40 tổ chức được cấp phép chứng nhận Halal, tuy nhiên, chỉ một đơn vị phi chính phủ tại Việt Nam được tổ chức JAKIM của Malaysia công nhận. Phần lớn doanh nghiệp Việt vẫn phải tìm đến các tổ chức ở Malaysia hoặc Singapore để được cấp chứng chỉ, gây tốn kém chi phí và kéo dài thời gian xuất khẩu.

Bên cạnh đó, chứng nhận Halal không đồng nhất giữa các quốc gia khiến doanh nghiệp phải xin nhiều loại chứng chỉ cho cùng một sản phẩm, làm tăng áp lực về chi phí và quy trình kiểm soát chất lượng. Một số quốc gia như Indonesia còn xem chứng nhận Halal là rào cản phi thuế quan, với thủ tục phức tạp, hiệu lực ngắn và yêu cầu khắt khe về toàn bộ chuỗi cung ứng.

Một rào cản khác đến từ chính nội tại doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp Việt vẫn chưa có sự đầu tư bài bản vào nghiên cứu thị trường Halal, thiếu hiểu biết về văn hóa tiêu dùng Hồi giáo cũng như các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vệ sinh, đạo đức và truy xuất nguồn gốc. Hệ thống logistics Halal chưa phát triển cũng gây khó khăn trong việc kiểm soát kho lạnh, vận chuyển và trung chuyển hàng hóa đến các quốc gia như UAE hay Thổ Nhĩ Kỳ – những trung tâm phân phối Halal lớn của khu vực.

Hệ thống logistics Halal chưa phát triển cũng gây khó khăn trong việc vận chuyển hàng hóa đến các trung tâm phân phối Halal lớn của khu vực (Ảnh minh họa)

Để khắc phục những hạn chế này và tận dụng tối đa lợi thế của Việt Nam khi tham gia thị trường Halal, các chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức chứng nhận nhằm xây dựng một hệ sinh thái Halal bài bản, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Điều này bao gồm việc thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng, phát triển các trung tâm cấp chứng nhận đạt chuẩn quốc tế, đầu tư vào đào tạo nhân lực am hiểu về Halal và nâng cao chất lượng nguồn nguyên liệu đầu vào.

Các doanh nghiệp cũng cần chủ động xây dựng chuỗi cung ứng Halal bền vững, hợp tác với các nhà cung cấp nguyên liệu đạt chuẩn, phát triển các chiến lược marketing phù hợp với văn hóa Hồi giáo và tận dụng hiệu quả các kênh xúc tiến thương mại chuyên biệt như hội chợ Halal, sàn thương mại điện tử B2B chuyên biệt cho sản phẩm Halal.

Thị trường Halal không còn là một “ngách nhỏ” mà đang trở thành xu hướng tiêu dùng toàn cầu. Với sự chuẩn bị đầy đủ và chiến lược phù hợp, đây sẽ là “tấm vé thông hành” giúp nông sản và thực phẩm Việt vươn tầm, tiếp cận hàng tỷ người tiêu dùng trên khắp thế giới. Trong bối cảnh thương mại quốc tế nhiều biến động, việc định vị vững chắc trong chuỗi cung ứng Halal sẽ góp phần đảm bảo tính ổn định, bền vững và dài hạn cho xuất khẩu Việt Nam trong tương lai.

Mỹ ưu tiên công nghệ cao, dệt may Việt Nam tranh thủ “thời gian vàng”

Ngành gỗ Việt Nam trước bài toán tái cấu trúc và phát triển bền vững

Xuất khẩu rau quả: Giữ vững thị trường Trung Quốc bằng chất lượng

Ngành rau quả “lao đao” đầu năm 2025, vải thiều trở thành điểm tựa

Đề nghị gỡ rào cản trong kinh doanh xuất khẩu gạo