Doanh nghiệp nào được cấp phép sản xuất khi bỏ độc quyền vàng miếng?

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, trong đó đề xuất chấm dứt cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng. Thay vào đó, cơ quan quản lý sẽ kiểm soát thị trường bằng việc cấp hạn mức và giấy phép nhập khẩu theo từng lần cho các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp đủ điều kiện.

Theo dự thảo, doanh nghiệp muốn được cấp phép sản xuất vàng miếng phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng; riêng ngân hàng là 50.000 tỷ đồng. Ngoài ra, các đơn vị này phải nằm trong danh sách đã được Ngân hàng Nhà nước cấp phép kinh doanh mua bán kim loại quý, không bị xử phạt hoặc đã khắc phục xong các vi phạm nếu có.

Hiện nay, cả nước có 38 doanh nghiệp và ngân hàng được cấp phép kinh doanh vàng miếng. Tuy nhiên, nếu xét theo tiêu chí vốn điều lệ, chỉ một số đơn vị "đầu ngành" như PNJ, DOJI, SJC đủ điều kiện. Ở khối ngân hàng, nhóm đáp ứng tiêu chí vốn trên 50.000 tỷ đồng gồm Vietcombank, VPBank, Techcombank, BIDV, MB, VietinBank và Agribank.

Gỡ nút thắt cung – mở cửa sản xuất

Thực tế, giới chuyên gia đã nhiều lần chỉ ra rằng việc độc quyền sản xuất vàng miếng SJC và nguồn cung hạn chế là nguyên nhân chính dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới – có thời điểm lên tới gần 20 triệu đồng/lượng. Cơ chế độc quyền cũng khiến người dân hình thành tâm lý nắm giữ vàng miếng SJC như một chuẩn tích trữ, gây ra tình trạng khan hàng và xếp hàng dài mỗi khi giá vàng biến động mạnh.

Ngân hàng Nhà nước thừa nhận việc duy trì độc quyền sản xuất vàng miếng là bất cập. Khi thị trường thiếu nguồn cung, cơ quan này buộc phải can thiệp bằng cách dùng ngoại tệ từ Quỹ bình ổn tỷ giá và quản lý thị trường vàng – thuộc dự trữ ngoại hối nhà nước – để nhập khẩu vàng tiêu chuẩn quốc tế, rồi gia công thành vàng miếng bán ra thị trường.

Dự thảo cũng quy định, mọi giao dịch mua bán vàng từ 20 triệu đồng trở lên bắt buộc phải thực hiện qua chuyển khoản, nhằm đảm bảo minh bạch và xác thực thông tin khách hàng.

Ngoài ra, để tăng nguồn cung cho sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, các doanh nghiệp sẽ được phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu và được bán lại nguyên liệu cho các đơn vị đủ điều kiện. Tuy nhiên, nguồn nhập khẩu bắt buộc phải đến từ các nhà sản xuất được chứng nhận bởi Hiệp hội Thị trường vàng London (LBMA).

Hiện tại, doanh nghiệp chỉ được phép nhập khẩu vàng để tái xuất, không được nhập nguyên liệu phục vụ sản xuất trong nước. Trong suốt 10 năm qua, sản xuất vàng trang sức trong nước phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn thu mua nội địa – điều khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn về nguyên liệu chế tác.

Hệ sinh thái đa thương hiệu và chuẩn hóa chất lượng

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi).

Dự thảo sửa đổi Nghị định 24 được xem là bước đi mang tính bước ngoặt cho thị trường vàng Việt Nam. Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi), việc xóa bỏ cơ chế độc quyền trong sản xuất, xuất – nhập khẩu vàng nguyên liệu sẽ mở ra một giai đoạn phát triển mới: thị trường vàng sẽ trở nên cởi mở, cạnh tranh và hội nhập hơn.

Ông Huy nhận định, trong tương lai, thị trường vàng miếng Việt Nam sẽ hình thành hệ sinh thái đa thương hiệu, nơi các doanh nghiệp và ngân hàng thương mại sản xuất theo tiêu chuẩn của Ngân hàng Nhà nước, thay vì chỉ có SJC. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng trong ngắn hạn, SJC vẫn giữ lợi thế nhờ hệ thống phân phối rộng khắp và yếu tố tâm lý xã hội đã định hình suốt hơn một thập kỷ.

“Khi các thương hiệu mới đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, kiểm định minh bạch, thanh khoản cao và độ phủ rộng, niềm tin thị trường sẽ từng bước dịch chuyển,” ông Huy phân tích. Theo ông, quan trọng nhất không phải là ai sản xuất vàng, mà sản phẩm có đáng tin, minh bạch và dễ giao dịch hay không.

Cùng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho rằng bỏ độc quyền vàng miếng SJC không gây tác động lớn về mặt thương hiệu, bởi nếu hàm lượng vàng như nhau thì giá trị sản phẩm phải tương đương nhau.

“Thương hiệu nào có chính sách giá tốt, hậu mãi minh bạch, dễ mua bán lại sẽ chiếm được lòng tin người tiêu dùng,” ông Huân nói. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng dù thị trường mở cửa, giá vàng trong nước khó có thể giảm dưới 100 triệu đồng/lượng nếu giá thế giới giữ mức 105 triệu đồng/lượng (quy đổi).

Ông Huân cũng cho rằng Ngân hàng Nhà nước có thể điều hành nhập khẩu vàng thông qua hạn ngạch, dựa trên cán cân thương mại và cán cân thanh toán, nhằm tránh gây áp lực lên dự trữ ngoại hối quốc gia.

Về giải pháp dài hạn, chuyên gia Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh cần chuẩn hóa sản phẩm vàng miếng toàn hệ thống – từ trọng lượng, hàm lượng đến mẫu mã, mã số, tem chống giả và công nghệ truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, ông đề xuất xây dựng hệ thống kiểm định độc lập theo chuẩn quốc tế, giám sát toàn bộ quy trình từ nguyên liệu đến lưu thông.

Với các đơn vị được cấp phép, cần đảm bảo kỹ thuật chế tác đạt chuẩn cao, từ dấu hiệu nhận diện đến tính chống làm giả và khả năng thanh khoản. Mỗi sản phẩm vàng miếng mới cần có mã số riêng, tiêu chuẩn đóng gói riêng và phải qua kiểm định chặt chẽ của NHNN.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cũng đặc biệt lưu ý đến cơ chế giám sát, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng khi nhiều đơn vị được tham gia sản xuất. Ông cho rằng cần có một sàn giao dịch vàng quốc gia, nơi tập trung các sản phẩm đạt chuẩn, tăng tính minh bạch và hiệu quả vận hành của toàn thị trường.

Giá vàng lao dốc mạnh, người mua lỗ nặng sau một tuần giao dịch

Giá vàng bật tăng đầu tuần, chênh lệch với thế giới tiếp tục nới rộng

Giá vàng SJC tiếp tục tăng, chênh lệch với thế giới còn 12 triệu đồng/lượng