Thuế quan Mỹ - Phép thử sức bền với các doanh nghiệp xuất khẩu

Theo báo cáo của PwC Việt Nam công bố tháng 6/2025, chính sách thuế mới của Mỹ đã áp mức thuế lên tới 46% đối với một số mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam. Đây là cú sốc lớn đối với các ngành chủ lực như dệt may, giày dép, gỗ, nội thất, nông nghiệp và thủy sản – vốn đang phụ thuộc đáng kể vào thị trường Mỹ.

Khảo sát cho thấy có tới 86% doanh nghiệp bày tỏ quan ngại đáng kể về các tác động tiêu cực từ chính sách thuế quan này. Trong đó, 23% doanh nghiệp cho rằng chi phí gia tăng sẽ là ảnh hưởng chính, tiếp theo là sự dịch chuyển thị trường và nhu cầu từ phía Mỹ sụt giảm (cùng ở mức 15%).

Thách thức không chỉ nằm ở chi phí tăng cao hay áp lực cạnh tranh từ các đối thủ như Mexico, Indonesia và Malaysia. Mối lo ngại còn đến từ nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng, sự thay đổi hành vi tiêu dùng, áp lực tuân thủ pháp lý và các rào cản kỹ thuật gia tăng từ thị trường xuất khẩu.

Nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng, áp lực tuân thủ pháp lý và các rào cản kỹ thuật gia tăng từ thị trường xuất khẩu là các mối lo ngại thường trực của các doanh nghiệp xuất khẩu (Ảnh minh họa)

Một trong những chuyển động rõ nét nhất trong phản ứng của doanh nghiệp Việt Nam là ở lĩnh vực chuỗi cung ứng. Tình trạng phụ thuộc quá mức vào một nguồn cung duy nhất – đặc biệt là từ Trung Quốc – đã bộc lộ rủi ro lớn khi chuỗi giá trị toàn cầu bị gián đoạn.

Trước thực tế này, nhiều doanh nghiệp đã chủ động điều chỉnh chiến lược cung ứng. Theo khảo sát của PwC, 44% doanh nghiệp đang đa dạng hóa nguồn cung sang các quốc gia khác, trong khi 34% đang đàm phán lại với các nhà cung cấp hiện tại nhằm kiểm soát chi phí tốt hơn và cải thiện dòng tiền. Đây không chỉ là giải pháp tình thế mà còn mở ra một hướng đi chiến lược giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro dài hạn và tăng tính linh hoạt trong sản xuất.

Đồng thời, việc chuyển dịch khỏi các chuỗi cung ứng đơn lẻ, hướng tới các khu vực ổn định hơn còn cho phép doanh nghiệp tận dụng hiệu quả hơn các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết, nhất là trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang phân mảnh theo địa chính trị.

Không dừng lại ở chuỗi cung ứng, quá trình tái cấu trúc còn đi sâu vào cốt lõi sản xuất. Cả doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp đa quốc gia tại Việt Nam đều cho thấy xu hướng rõ rệt trong việc đầu tư cải tiến quy trình. Cụ thể, theo báo cáo 63% doanh nghiệp nội địa và 37% doanh nghiệp FDI đang tập trung vào các giải pháp tối ưu chi phí, thông qua các sáng kiến như sản xuất tinh gọn, tự động hóa và ứng dụng công nghệ sản xuất tiên tiến.

40% doanh nghiệp được khảo sát đã thực hiện tinh giản quy trình sản xuất và đẩy mạnh tự động hóa, giúp nâng cao hiệu quả vận hành, giảm lãng phí và đối phó với tình trạng thiếu hụt lao động hoặc biến động chi phí đầu vào. Đây được xem là bước tiến cần thiết để nâng cao năng suất, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe, đặc biệt là tại các thị trường phát triển.

Việc đầu tư vào sản xuất thông minh không còn là lựa chọn xa xỉ, mà trở thành điều kiện sống còn giúp doanh nghiệp giữ vững vị thế trước các biến động chính sách và rào cản thương mại ngày càng tinh vi.

Đẩy mạnh tự động hóa, giúp nâng cao hiệu quả vận hành, giảm lãng phí và đối phó với tình trạng thiếu hụt lao động hoặc biến động chi phí đầu vào (Ảnh minh họa)

Không chỉ điều chỉnh bên trong, doanh nghiệp Việt Nam còn đang mạnh mẽ mở rộng địa bàn hoạt động ra ngoài các thị trường truyền thống. Khi thị trường Mỹ trở nên khó đoán và kém ổn định, các doanh nghiệp đã tăng cường tiếp cận thị trường EU, ASEAN và Nhật Bản – những khu vực có Hiệp định thương mại tự do với Việt Nam, đồng thời có yêu cầu ngày càng cao về giá trị gia tăng và truy xuất nguồn gốc.

Theo PwC, 41% doanh nghiệp đang tích cực đa dạng hóa sang các thị trường mới, còn 25% đã điều chỉnh chiến lược giá nhằm thích ứng linh hoạt với biến động chi phí và duy trì sức hấp dẫn với đối tác. Cùng với đó, việc tăng cường sự hiện diện thương hiệu số tại các thị trường hiện có cũng giúp doanh nghiệp khai thác những tiềm năng chưa được tận dụng hết.

Sự thay đổi này cho thấy các doanh nghiệp không còn bị động trước cú sốc thị trường mà đã có tư duy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, không phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, giảm thiểu rủi ro từ chính sách bất định.

Dù phải vận hành trong một môi trường đầy bất trắc, PwC đánh giá doanh nghiệp Việt vẫn là điểm sáng nhờ khả năng kiên cường và linh hoạt. Ông Mohammad Mudasser – Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thương vụ – Chuyển đổi của PwC Việt Nam – nhận định: "Dù bối cảnh toàn cầu còn bất ổn, sự kiên cường và linh hoạt của doanh nghiệp Việt vẫn là điểm sáng. Với chiến lược đúng đắn và tận dụng thế mạnh nội tại, chúng ta có thể biến khó khăn thành cơ hội, thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới bền vững”.

VASEP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp bảo vệ ngành thủy sản xuất khẩu

Xuất khẩu sầu riêng và bài toán chất lượng bền vững

Ngành rau quả chuyển mình trước thử thách mới

Biến động địa chính trị và thương mại toàn cầu: Thách thức kép với xuất khẩu Việt Nam