Thống đốc Ngân hàng Nhà nước: Không lấy tiền ngân sách để cho vay đặc biệt lãi suất 0%

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng giải trình việc cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm. Ảnh: Phạm Đông

Không dùng ngân sách, không tạo đặc quyền cho tổ chức tín dụng yếu kém

Giải trình tại phiên họp thẩm tra dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh: khoản vay đặc biệt có lãi suất 0%/năm, không tài sản bảo đảm, chỉ dành cho hai trường hợp đặc biệt và chỉ được thực hiện khi các công cụ thị trường thông thường như tái cấp vốn, thị trường mở đã không còn hiệu quả. Đây là giải pháp mang tính đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp để duy trì ổn định hệ thống ngân hàng.

Cụ thể, khoản vay này chỉ được áp dụng với (1) tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt để chi trả cho người gửi tiền; và (2) tổ chức đang được kiểm soát đặc biệt, cần thực hiện phương án phục hồi hoặc chuyển giao bắt buộc. Thống đốc nhấn mạnh, hoạt động này không hề tạo ưu thế cạnh tranh cho bất kỳ tổ chức tín dụng nào mà chỉ nhằm bảo vệ sự an toàn của hệ thống và lợi ích người gửi tiền.

Về nguồn vốn, bà Hồng khẳng định: “Ngân hàng Nhà nước thực hiện cho vay đặc biệt từ nguồn tiền thực hiện chức năng phát hành tiền, không sử dụng ngân sách nhà nước. Do đó, việc áp dụng lãi suất 0% hoàn toàn không làm phát sinh nghĩa vụ bù đắp từ ngân sách.” Tuyên bố này nhằm trấn an dư luận và làm rõ tính độc lập tài chính trong việc triển khai công cụ hỗ trợ đặc biệt, tránh hiểu nhầm rằng đây là hình thức “cứu trợ công” cho ngân hàng yếu kém bằng tiền thuế của dân.

Lãi suất 0%: Vấn đề lớn cần được quy định chặt chẽ, minh bạch

Tuy vậy, mức lãi suất 0% vẫn là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội và cơ quan thẩm tra đặt dấu hỏi, nhất là trong bối cảnh các nguồn lực tài chính đang chịu nhiều áp lực. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đánh giá: đây là nội dung “cực kỳ nhạy cảm”, liên quan đến sự ổn định của hệ thống tổ chức tín dụng, an ninh tài chính - tiền tệ quốc gia và nguồn lực toàn nền kinh tế.

Do có những cách hiểu khác nhau giữa các cơ quan, Thường trực Ủy ban đã có văn bản gửi Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp để tổng hợp, báo cáo Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội xin ý kiến cấp có thẩm quyền về việc có nên quy định cứng lãi suất 0% trong luật hay không. Trong thời gian chờ kết luận, cơ quan chủ trì soạn thảo là Ngân hàng Nhà nước được đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định liên quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. Ảnh: Hồng Phong.

Đáng chú ý, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 đã giao Ngân hàng Nhà nước thẩm quyền hướng dẫn chi tiết việc cho vay đặc biệt. Theo đó, Thông tư 37/2024 đã được ban hành, quy định cụ thể về mục đích sử dụng khoản vay, thời hạn, phương thức trả nợ, điều kiện tài sản bảo đảm và trách nhiệm của các bên. Tuy nhiên, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết sau khi dự thảo luật mới được thông qua, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát, sửa đổi Thông tư 37 để đảm bảo việc triển khai đúng mục tiêu, kiểm soát chặt dòng tiền, tránh rủi ro, tiêu cực và lạm dụng chính sách.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đồng tình với chủ trương phân cấp thẩm quyền cho vay đặc biệt từ Thủ tướng sang Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nhằm đảm bảo tính chủ động, kịp thời trong xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém. Ông cũng đề nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết để chính quyền địa phương thuận lợi xử lý tài sản đảm bảo, nhất là trong bối cảnh đang sắp xếp lại mô hình tổ chức từ ba cấp xuống còn hai cấp hành chính.

Giải pháp “tối hậu” cho tình huống khẩn cấp

Có thể nói, cho vay đặc biệt là công cụ cuối cùng mà Ngân hàng Nhà nước sử dụng để bảo vệ hệ thống tín dụng khỏi nguy cơ đổ vỡ dây chuyền. Trong bối cảnh thế giới từng chứng kiến các cuộc khủng hoảng tài chính lan rộng do rút tiền hàng loạt, việc xây dựng khung pháp lý và công cụ xử lý linh hoạt là hết sức cần thiết. Dự thảo lần này, theo các chuyên gia, đã thể hiện bước tiến rõ rệt trong việc trao quyền chủ động cho Ngân hàng Nhà nước, giúp cơ quan điều hành tiền tệ không bị lệ thuộc quá nhiều vào các thủ tục hành chính khi cần phản ứng nhanh.

Tuy nhiên, giới chuyên môn cũng cảnh báo cần có cơ chế giám sát, minh bạch hóa hoạt động cho vay đặc biệt. Lãi suất 0% nếu không được quy định rõ mục tiêu, đối tượng, điều kiện áp dụng có thể tạo tiền lệ xấu và làm méo mó thị trường tài chính. Do đó, việc rà soát, sửa đổi Thông tư 37 và các văn bản hướng dẫn sau luật là một bước đi quan trọng để cân bằng giữa yêu cầu kiểm soát rủi ro hệ thống và giữ kỷ cương tài khóa.

Theo kế hoạch, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng vào ngày 17/6 tới. Đây sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng để triển khai các phương án hỗ trợ đặc biệt, xử lý tổ chức tín dụng yếu kém một cách minh bạch, đúng quy định, đồng thời giữ vững niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào hệ thống ngân hàng quốc gia.

Từ ngày 1/7, thẻ ATM dải từ bị “khai tử” trên toàn quốc

Đề xuất trao quyền cho vay đặc biệt 0% lãi suất cho Ngân hàng Nhà nước

Vay đặc biệt 0% lãi suất: Chỉ áp dụng khi hệ thống cần can thiệp nhanh