Gỡ rào cản quy tắc xuất xứ để thúc đẩy xuất khẩu bền vững

Xuất khẩu Việt Nam: thành tích ấn tượng, thách thức còn đó

Theo Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất khẩu đến giữa tháng 9/2025 đạt 325,26 tỷ USD, tăng 15,8% so với cùng kỳ năm trước. Các nhóm hàng dẫn đầu tăng trưởng gồm: Máy vi tính, linh kiện điện tử: tăng 45,5% máy móc, thiết bị, phụ tùng: tăng 13,8%,cà phê: tăng 61,8%

Quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn cần biện pháp tích cực để tháo gỡ hướng đến mục tiêu xuất khẩu bền vững. (Ảnh minh họa)

Bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: "Trong 9 tháng đầu năm 2025, chúng tôi ghi nhận kết quả tích cực, với kim ngạch xuất khẩu tăng trên 15%. Động lực này phần nào đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong những tháng trước. Mặc dù cuối tháng 8 và tháng 9 có sự chững lại ở một số mặt hàng, nhưng mức tăng trưởng 15% đã vượt xa chỉ tiêu 12%. Chúng tôi tin tưởng rằng nếu không có cú sốc lớn nào từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu sẽ đạt được, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng chung của nền kinh tế”.

Bà Cẩm Trang cũng nhấn mạnh: “Tuy nhiên, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn cần những biện pháp tích cực để tháo gỡ, hướng đến mục tiêu xuất khẩu bền vững”.

Những điểm nghẽn cần giải quyết

Một số điểm nghẽn đang hạn chế khả năng xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam gồm: Quy tắc “từ sợi trở đi” trong dệt may: nhiều hiệp định như CPTPP yêu cầu nguyên liệu dệt may phải bắt đầu từ sợi nội địa, gây khó khăn khi nguồn sợi trong nước chưa chủ động. Trung chuyển và định nghĩa chưa rõ ràng: thị trường Mỹ chưa có hướng dẫn chi tiết về trung chuyển (transshipment), dẫn tới rủi ro thuế đối ứng 20–40%.

Pháp lý chồng chéo: nhiều quy định chưa đồng bộ, gây khó khăn trong thực thi và ảnh hưởng trực tiếp tới năng lực xuất khẩu. Hạ tầng, logistics và nguồn lực: chi phí cao, hạ tầng chưa đồng bộ, thiếu nhân lực chất lượng cao hạn chế sức cạnh tranh của hàng Việt.

Giải pháp thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững

Bà Nguyễn Cẩm Trang nhấn mạnh, để tháo gỡ các rào cản về xuất xứ, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần phối hợp thực hiện đồng bộ các giải pháp: Cải cách chính sách: rà soát, sửa đổi các quy định về xuất xứ; bổ sung nghị định hoặc luật nếu cần. Cơ chế tiếp nhận phản ánh doanh nghiệp: phát triển cổng thông tin vướng mắc để xử lý nhanh, hiệu quả. Điều chỉnh quy tắc xuất xứ trong FTA: áp dụng cơ chế cộng gộp (cumulation) để linh hoạt hơn trong đàm phán CPTPP, ASEAN – Canada.

Phát triển chuỗi cung ứng nội địa: đầu tư vào nguyên liệu như sợi, vải, vật liệu hỗ trợ để giảm phụ thuộc nhập khẩu. Bà Trang nhấn mạnh: “Phát triển nguồn nguyên liệu trong nước sẽ giúp doanh nghiệp chủ động hơn, đáp ứng yêu cầu xuất xứ và tận dụng ưu đãi thuế quan.”

Đa dạng hóa thị trường: mở rộng xuất khẩu sang Trung Đông, khối Vịnh, kết hợp ngoại giao kinh tế để tháo gỡ rào cản thương mại. Tối ưu logistics và hạ tầng: cải thiện giao thông, kho bãi, cảng biển và đào tạo nhân lực hiểu luật thương mại quốc tế, quản trị chuỗi giá trị.

Để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu và nâng tầm thương hiệu quốc gia, Việt Nam cần giải quyết triệt để rào cản quy tắc xuất xứ, đồng bộ hóa chính sách, phát triển chuỗi cung ứng nội địa và cải thiện hạ tầng logistics. Thực hiện tốt các giải pháp này sẽ giúp doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan, mở rộng thị trường và hướng tới xuất khẩu bền vững.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 23/9/2025 về việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thúc đẩy xuất khẩu, phát triển thị trường ngoài nước. Chỉ thị nêu rõ, để chủ động thích ứng linh hoạt, kịp thời, phù hợp, hiệu quả với tình hình thế giới, khu vực, tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu, phát triển thị trường ngoài nước, nhằm đạt được mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu năm 2025 trên 12%, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế đạt 8,3-8,5% trong năm 2025 và 2 con số trong những năm tiếp theo.