Nông sản Việt: Thay đổi tư duy để thoát vòng luẩn quẩn “được mùa, mất giá”

Nông sản Việt: Ngon thôi chưa đủ

Cùng hương vị, nhưng một quả xoài trồng theo tiêu chuẩn hữu cơ kết hợp với cách tiếp thị của người nông dân Nhật lại có giá trị bằng cả tạ xoài ở Việt Nam.

Giữa tháng 5/2025, nông dân tại xã Cam Lâm (Khánh Hòa), thủ phủ xoài Úc miền Trung, rơi vào cảnh “ngồi trên đống xoài” mà không có người mua. Giá tại vườn chỉ 2.000 - 3.000 đồng/kg, không đủ bù chi phí đầu vào. Nguyên nhân chủ yếu do thị trường Trung Quốc – đầu ra lớn nhất – bất ngờ ngừng thu mua, khiến chuỗi cung ứng bị đứt gãy.

Nông sản Việt: Thay đổi tư duy để thoát vòng luẩn quẩn “được mùa, mất giá”

Không chỉ xoài, sầu riêng, ổi, mít và cam sành cũng “chìm” trong cơn rớt giá. Nếu 5-7 năm trước, cam sành Hà Nội bán 60.000 - 70.000 đồng/kg, nay chỉ còn 15.000 - 20.000 đồng/kg; tại vườn ở Vĩnh Long, giá cam sành xuống mức 3.000 - 4.000 đồng/kg. Người trồng cam chỉ có lãi nếu giá đạt gần 10.000 đồng/kg.

Tại Đồng Tháp, giữa tháng 6/2025, giá mít Thái chỉ còn 500 - 2.000 đồng/kg tại vườn, bán tại vựa cũng chỉ nhỉnh thêm 500 đồng/kg. Mít ruột đỏ loại A1 (trái đẹp, 9kg trở lên) còn 11.000 đồng/kg, các loại khác chỉ 2.000 - 4.000 đồng/kg. Với giá này, nông dân không thể thu hồi vốn.

Ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết: “Các loại trái cây chủ lực của Việt Nam thường rộ từ tháng 5 đến tháng 9, khi nguồn cung vượt cầu dễ dẫn đến ‘được mùa, mất giá’.” Năm nay, xuất khẩu trái cây càng khó khăn khi Trung Quốc và nhiều thị trường lớn siết chặt tiêu chuẩn chất lượng.

Cây nào được giá, nông dân đổ xô trồng, không cần quy hoạch hay định hướng thị trường. Mỗi vườn một kiểu, thiếu quy trình chuẩn khiến trái cây Việt khó cạnh tranh quốc tế. Chuỗi liên kết nông dân – doanh nghiệp – thị trường lỏng lẻo: doanh nghiệp thiếu nguyên liệu chuẩn, nông dân lại không có đầu ra ổn định, dẫn đến nghịch lý “vừa thừa, vừa thiếu”.

Câu chuyện không chỉ là cây giống mà là cách làm

Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần VI (20/7), TS. Đinh Hùng Cường, Trưởng phòng R&D, Viện Hóa học nước biển Fukoda – Nhật Bản, giới thiệu hai nông sản đặc biệt: trứng gà được Vương quốc Bỉ công nhận “ngon nhất thế giới” và gạo chỉ phục vụ khách sạn, nhà hàng cao cấp Nhật Bản.

Ông Cường nhấn mạnh, giá trị nông sản không chỉ nằm ở hương vị mà ở tính an toàn, bền vững. “Xoài Việt Nam rất ngon, nhưng một quả xoài hữu cơ Nhật, kết hợp với cách làm thương hiệu, có thể bán giá 2,5 triệu đồng/quả. Số tiền đó ở Việt Nam ăn no xoài cả tuần,” ông ví von.

Việt Nam có đất đai màu mỡ, khí hậu đa dạng, thuận lợi cho nông sản. Nhưng thói quen sản xuất cũ kỹ, thiếu đồng bộ quy hoạch, và không chú trọng thương hiệu đang là “nút thắt” khiến nông sản khó vươn ra thế giới.

Xu thế nông nghiệp hiện đại là xanh hóa, bền vững, ứng dụng công nghệ cao, truy xuất nguồn gốc và bán cả “câu chuyện văn hóa” của sản phẩm. Song, nông nghiệp xanh ở Việt Nam gặp rào cản lớn: đất nhiễm phân hóa học, chi phí hữu cơ cao, năng suất thấp, thiếu vốn và chính sách tín dụng ưu đãi.

“Chúng tôi từng thử nghiệm trên cây cà phê ở Đắk Lắk. Hạt cà phê cho hương vị tốt, nhưng đất đã nhiễm quá nhiều hóa chất, phải mất nhiều năm mới hồi phục được trạng thái hữu cơ,” ông Cường chia sẻ.

Nếu không thay đổi, bài toán “được mùa, mất giá” sẽ tái diễn. Các chuyên gia khuyến nghị cần quy hoạch lại vùng trồng theo tín hiệu thị trường, xây dựng thương hiệu vùng miền, gắn với truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi số trong sản xuất, tiêu thụ.

Ngoài ra, cần chính sách ưu đãi về tín dụng, đất đai để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp sạch, bền vững.

Doanh nghiệp Việt rộng cửa vào Nhật Bản

Từ Bắc Giang đến San Francisco: Hành trình khẳng định vị thế nông sản Việt

Thủ tướng đề nghị xây dựng thương hiệu nông sản chung Việt Nam – Brazi