Hợp tác phát triển bền vững y học cổ truyền, gắn với bảo tồn thiên nhiên

Việc sử dụng sừng tê giác và các bộ phận ĐVHD khác thường dựa trên quan niệm truyền thống về tính “quý hiếm” hoặc “bổ dưỡng”, dù chưa có bằng chứng khoa học xác thực hiệu quả chữa bệnh. Điều này không chỉ tiếp tay cho hoạt động buôn bán bất hợp pháp, mà còn gây tổn hại nghiêm trọng tới hình ảnh của ngành YHCT, vốn đang nỗ lực hội nhập và hiện đại hóa.

Có nhiều yếu tố góp phần duy trì thói quen sử dụng ĐVHD trong YHCT. Trước hết là ảnh hưởng văn hóa – lịch sử: trong nhiều thế kỷ, nguyên liệu quý hiếm từng được xem là biểu tượng của hiệu lực chữa bệnh. Điều này dẫn tới tâm lý chuộng “thuốc quý” trong một bộ phận người dân và thầy thuốc.

Bên cạnh đó, thiếu thông tin khoa học và phổ biến rộng rãi về các giải pháp thay thế an toàn, bền vững khiến nhiều người vẫn tin vào tác dụng của các dược liệu từ ĐVHD. Công tác quản lý thị trường dược liệu còn nhiều lỏng lẻo, tạo khoảng trống để các sản phẩm bất hợp pháp lưu hành. Đặc biệt, nhận thức về tính trái pháp luật và tác hại của việc tiêu thụ ĐVHD trong YHCT vẫn còn hạn chế trong giới sinh viên và thầy thuốc trẻ — những người sẽ định hình tương lai ngành nghề này.

Trước thực trạng đó, những năm gần đây, ngành YHCT đã bắt đầu có những chuyển biến tích cực theo hướng phát triển bền vững, gắn với bảo tồn thiên nhiên. Năm 2025, Hội Đông y Việt Nam (VOTMA) và Trung ương Hội Đông y Trung Quốc (CATCM) đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác, đặt nền móng cho một quan hệ chiến lược lâu dài nhằm thúc đẩy phát triển YHCT bền vững, đồng thời góp phần bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu. Đây được xem là bước đi quan trọng thể hiện quyết tâm loại bỏ dần các yếu tố không bền vững trong điều trị.

Tiếp nối những nỗ lực đó, ngày 09/9/2025 tại Hà Nội, Tổ chức TRAFFIC tại Việt Nam, Học viện Báo chí và Tuyên truyền (AJC) và Học viện Y Dược học Cổ truyền Việt Nam (VUTM) đã chính thức ký kết thỏa thuận hợp tác phát triển bền vững của YHCT Việt Nam.

Thỏa thuận này hướng tới mục tiêu trao quyền và khuyến khích sinh viên – những người trẻ trong lĩnh vực báo chí, truyền thông và y học cổ truyền – trở thành lực lượng tiên phong xóa bỏ hoàn toàn việc sử dụng sừng tê giác trong YHCT.

Phát biểu tại lễ ký kết, PGS.TS Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhấn mạnh rằng hợp tác này sẽ giúp sinh viên báo chí – truyền thông được tôi luyện bản lĩnh nghề nghiệp, khả năng nhạy bén văn hóa và tinh thần trách nhiệm với môi trường, để “lan tỏa những thông điệp đúng đắn và nhân văn”.

PGS.TS Nguyễn Quốc Huy, Giám đốc Học viện Y Dược học Cổ truyền Việt Nam

Theo đó, AJC sẽ đảm nhận vai trò thiết kế, định hướng và triển khai các hoạt động truyền thông sáng tạo, trong khi VUTM đảm nhận vai trò chuyên môn, cung cấp tri thức y học chuẩn mực và thúc đẩy các giải pháp điều trị bền vững không sử dụng ĐVHD trái pháp luật. TRAFFIC sẽ đóng vai trò kết nối, hỗ trợ kỹ thuật và điều phối chiến dịch ở cấp quốc gia.

Khởi đầu cho hợp tác này là một chiến dịch truyền thông thay đổi hành vi do chính sinh viên dẫn dắt, hướng đến xây dựng hình ảnh một thế hệ thầy thuốc và nhà báo tương lai giàu đạo đức nghề nghiệp, vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa góp phần bảo tồn thiên nhiên.

Chiến dịch đặt mục tiêu nâng cao nhận thức về tính trái phép và hậu quả của việc sử dụng sừng tê giác, đồng thời quảng bá các liệu pháp, cây thuốc, bài thuốc tiềm năng thay thế một cách bền vững và hiệu quả đến các thầy thuốc, sinh viên và bệnh nhân.

Chuỗi hoạt động sáng tạo sẽ bao gồm:

• Triển lãm ấn phẩm sắp đặt bảo vệ tê giác;

• Mini game trên mạng xã hội, hợp tác với những người có tầm ảnh hưởng (KOLs);

• Các khóa tập huấn chuyên sâu cho hơn 40 thủ lĩnh sinh viên nhằm trang bị kỹ năng truyền thông và kiến thức chuyên môn;

• Hướng đến tiếp cận hơn 1,5 triệu người dùng trực tuyến, và vận động được trên 50.000 người cam kết sử dụng các giải pháp YHCT bền vững vào cuối chiến dịch (dự kiến kết thúc tháng 9/2025).

Mức độ tác động và hiệu quả sẽ được đo lường khoa học thông qua các khảo sát chuyên sâu, nhằm đảm bảo chiến dịch không chỉ dừng ở tuyên truyền, mà thực sự tạo ra thay đổi hành vi trong cộng đồng.

Chiến dịch truyền thông thay đổi hành vi giảm nhu cầu sử dụng sừng tê giác tại Việt Nam

PGS.TS Nguyễn Quốc Huy, Giám đốc Học viện Y Dược học Cổ truyền Việt Nam, cho rằng sự hợp tác không chỉ trang bị kỹ năng chuyên môn cho sinh viên khi ra trường, mà quan trọng hơn là “trang bị cho các em một nền tảng đạo đức vững chắc, để trở thành những thầy thuốc vừa giỏi chuyên môn, vừa có trách nhiệm bảo vệ động vật hoang dã”.

Đại diện TRAFFIC tại Việt Nam, bà Bùi Thúy Nga, cũng khẳng định: “Việt Nam giữ vai trò then chốt để thay đổi tình trạng buôn bán sừng tê giác trái pháp luật. Chúng tôi đang tiếp lửa và trao quyền cho thế hệ y bác sĩ và nhà báo tương lai để chính các em tiên phong tạo nên sự thay đổi”.

Với việc huy động sức mạnh của thế hệ trẻ, kết hợp giữa tri thức chuyên môn và kỹ năng truyền thông, sáng kiến này kỳ vọng sẽ góp phần tạo ra một bước chuyển quan trọng, đưa ngành YHCT Việt Nam phát triển theo hướng bền vững, hiện đại và có trách nhiệm với thiên nhiên.

Từ tầm nhìn quốc tế: Nâng tầm thương hiệu Việt Nam

Tiềm năng từ mô hình du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP

Thủ tướng đề nghị Trung Quốc mở rộng nhập khẩu nông sản, thủy sản và các sản phẩm chế biến từ Việt Nam

Thương mại điện tử – bệ phóng đưa sản phẩm OCOP vươn tầm quốc tế