Phát huy tinh hoa làng nghề: Đòn bẩy "vàng" cho OCOP Hà Nội vươn xa

Hiện thực hóa tiềm năng từ "vốn liếng" ngàn năm

Hà Nội từ lâu đã được ví như "cái nôi" của tinh hoa trăm nghề. Theo ông Ngọ Văn Ngôn, Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, con số 1.350 làng nghề chính là nơi lưu giữ hồn cốt văn hóa, đồng thời là nguồn lực khổng lồ để phát triển kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

Sản xuất hương đen tại làng nghề Xà Cầu, xã Ứng Thiên. Ảnh: Nguyễn Quang

Thực tế đã chứng minh sức bật mạnh mẽ của các làng nghề khi tham gia vào sân chơi OCOP. Tính từ năm 2019 đến nay, Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế dẫn đầu cả nước về số lượng với 3.317 sản phẩm đã được đánh giá, phân hạng. Cơ cấu sản phẩm cho thấy sự đầu tư bài bản về chất lượng: có 6 sản phẩm đạt 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao. Đáng chú ý, nhóm sản phẩm từ làng nghề, làng nghề truyền thống chiếm tỷ trọng khoảng 25%.

Minh chứng sống động cho sự chuyển mình này là câu chuyện tại làng nghề Xà Cầu, xã Ứng Thiên, Hà Nội – nơi nổi tiếng với nghề làm hương lâu đời. Bà Phạm Thị Đông, Giám đốc Công ty TNHH Tinh hoa Làng Hương Việt, sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm hương, đã mạnh dạn đầu tư hàng tỷ đồng để đổi mới công nghệ. Bà kết hợp dây chuyền sản xuất tiên tiến nhưng vẫn kiên trì duy trì những dòng hương cổ truyền như hương đen, hương thuốc Bắc, hương quế và hương bài.

Chia sẻ về chiến lược của mình, bà Đông cho biết: “Năm nay, tôi quyết định chọn hương đen, hương bài và hương quế để tham gia đánh giá OCOP. Đây là những sản phẩm giữ được cái hồn của nghề, được người tiêu dùng ưa chuộng bởi hương thơm dịu nhẹ, đặc trưng và độ bền mùi”. Những bước đi chuyên nghiệp của bà Đông và nhiều hộ sản xuất tại Quảng Ứng Thiên đã giúp sản phẩm hương khẳng định được thương hiệu, đồng thời giải quyết việc làm ổn định cho hàng chục lao động địa phương.

Nhờ quy trình đánh giá khắt khe của OCOP về chất lượng, mẫu mã bao bì và câu chuyện sản phẩm, các mặt hàng làng nghề sau khi được gắn sao đã nâng cao đáng kể giá trị, mở rộng thị trường tiêu thụ và cải thiện thu nhập cho người dân.

Gỡ "nút thắt" để nâng tầm vị thế và vươn xa

Mặc dù đạt được những thành tựu ấn tượng về số lượng, Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Hà Nội cũng thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế còn tồn tại. Sự phát triển nóng về số lượng đôi khi chưa đi kèm với sự đột phá về chất lượng; một số sản phẩm còn thiếu tính khác biệt. Nguyên nhân sâu xa nằm ở sự thiếu hụt nhân lực chuyên sâu về quản trị doanh nghiệp và phát triển thương hiệu tại các làng nghề. Phần lớn các hộ sản xuất, doanh nghiệp nhỏ vẫn hoạt động theo tư duy cũ, thiếu liên kết thị trường và chưa đầu tư đúng mức cho thiết kế bao bì hay truyền thông.

Ở góc độ địa phương, việc triển khai chương trình tại một số huyện cũng gặp khó khăn. Một số hợp tác xã, doanh nghiệp và hộ gia đình chưa thực sự "mặn mà" tham gia; các chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP còn hạn chế và thị trường tiêu thụ chưa thực sự được khơi thông triệt để.

Để giải quyết bài toán này và khai thác hiệu quả hơn nữa lợi thế làng nghề, các chuyên gia cho rằng cần một chiến lược đồng bộ và dài hơi.

Thứ nhất, cần tiếp tục rà soát, bảo tồn và nâng cao giá trị các nghề truyền thống, xem đây là nguồn "nguyên liệu văn hóa" quý giá và khác biệt cho sản phẩm OCOP.

Thứ hai, tập trung hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực cho các chủ thể. Các khóa đào tạo cần đi sâu vào kỹ năng thực chiến: quản trị thương hiệu, thiết kế bao bì hiện đại, xây dựng câu chuyện sản phẩm hấp dẫn và ứng dụng công nghệ số trong thương mại.

Thứ ba, mạnh dạn thí điểm các mô hình liên kết vùng, liên kết chuỗi giá trị giữa làng nghề, hợp tác xã và các doanh nghiệp lớn để tạo ra sức cạnh tranh cao hơn.

Phát triển sản phẩm OCOP không nên chỉ dừng lại ở tấm giấy chứng nhận. Mục tiêu xa hơn là xây dựng một hệ sinh thái OCOP hoàn chỉnh – từ khâu thiết kế sáng tạo, không gian trưng bày trải nghiệm, đến kết nối tiêu thụ. Chính quyền địa phương cần đóng vai trò kiến tạo môi trường, hỗ trợ xúc tiến thương mại và tìm kiếm thị trường xuất khẩu.

Khi được đầu tư bài bản, mỗi sản phẩm OCOP làng nghề sẽ không chỉ là một hàng hóa mang lại giá trị kinh tế, mà còn trở thành một "đại sứ văn hóa", mang tinh hoa đất Thăng Long đến gần hơn với người tiêu dùng trong và ngoài nước, kết nối giá trị truyền thống với nhịp sống toàn cầu.

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Biến di sản thành tài sản, đưa sản phẩm OCOP và văn hóa Việt vươn ra quốc tế

Nông dân Lâm Đồng trồng loại cà phê gì mà bán tới 300.000 đồng/kg, đạt chuẩn OCOP 3 sao?

Sản phẩm OCOP và hành trình kết nối văn hóa nông thôn