Gạo Việt Nam chinh phục thế giới: Bài toán vừa lượng, vừa chất trong xuất khẩu

Nửa đầu năm 2025, Việt Nam đạt gần 5 triệu tấn gạo xuất khẩu, giữ vững vị thế thứ hai thế giới trong ngành hàng này.

Thực trạng xuất khẩu gạo: Sản lượng tăng, giá trị giảm sâu

Theo báo cáo của Cục Hải quan, trong tháng 6/2025, Việt Nam xuất khẩu khoảng 700.000 tấn gạo, thu về 364,4 triệu USD. Lũy kế 6 tháng đầu năm, tổng lượng xuất khẩu đạt gần 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước, tuy nhiên giá trị kim ngạch lại giảm 12,2%, chỉ đạt 2,54 tỷ USD. Giá xuất khẩu bình quân chỉ ở mức 517,5 USD/tấn, giảm tới 18,4% so với cùng kỳ 2024.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự mâu thuẫn giữa tăng sản lượng nhưng giảm kim ngạch là do áp lực cạnh tranh gay gắt trên thị trường thế giới và tình trạng dư cung ở nhiều quốc gia xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ. Theo USDA, Ấn Độ được dự báo xuất khẩu kỷ lục 24-25 triệu tấn gạo trong năm 2025, tạo ra dư thừa nguồn cung, khiến giá gạo thế giới giảm sâu.

Trong khi đó, đối thủ truyền thống của Việt Nam là Thái Lan cũng đang đối mặt nhiều khó khăn, với giá lúa trong nước giảm xuống mức thấp nhất 17 năm, mất tới 25% so với cùng kỳ, và xuất khẩu gạo giảm hơn 30%. Việc Indonesia – thị trường tiêu thụ lớn nhất của gạo Thái Lan – tạm ngừng nhập khẩu đã tác động tiêu cực tới xuất khẩu gạo của nước này, trong khi gạo Việt Nam vẫn tăng trưởng dù không tránh khỏi áp lực giá giảm.

Điểm sáng cho xuất khẩu gạo Việt Nam vẫn là Philippines, thị trường nhập khẩu lớn nhất chiếm đến 43,3% tổng lượng xuất khẩu nửa đầu năm 2025. Tuy nhiên, phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường khiến doanh nghiệp Việt phải đối mặt với rủi ro lớn khi chính sách nhập khẩu của các nước này thay đổi hoặc trì hoãn đơn hàng, như việc Philippines từng trì hoãn nhập khẩu hàng trăm nghìn tấn gạo hồi đầu năm.

Nâng cao chất lượng – Chìa khóa để phát triển bền vững

Bức tranh xuất khẩu gạo Việt Nam nửa đầu năm 2025 cho thấy rõ bài toán “vừa lượng, vừa chất” mà ngành phải đối mặt.

Nhận thức được những thách thức này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra nhiều giải pháp trọng tâm nhằm duy trì và nâng cao vị thế xuất khẩu gạo Việt Nam. Một trong những chiến lược then chốt là tập trung phát triển phân khúc gạo thơm, gạo chất lượng cao.

Khác với Thái Lan và Ấn Độ, gạo Việt Nam có lợi thế cạnh tranh tại các thị trường như Mỹ do mức thuế áp lên gạo xuất khẩu của Thái Lan (36%) và Ấn Độ (26%) khá cao. Đây là cơ hội để gạo thơm Việt Nam chiếm lĩnh thị trường khó tính này.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện gạo Việt Nam đã có mặt tại hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ, và dự kiến năm 2025, tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam có thể đạt 7,9 triệu tấn, vượt Thái Lan khoảng 1 triệu tấn, giữ vững vị trí thứ hai thế giới – theo dự báo của USDA. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 5,7 tỷ USD trong năm, cần phải cải thiện chất lượng và tăng giá trị sản phẩm, bởi hiện giá xuất khẩu bình quân gạo Việt đang ở mức thấp.

Việc nâng cao chất lượng không chỉ dừng lại ở phát triển gạo thơm, mà còn bao gồm đầu tư vào công nghệ chế biến, đóng gói, xây dựng thương hiệu và áp dụng các chứng nhận quốc tế về an toàn thực phẩm và phát triển bền vững. Một số doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu triển khai sản xuất gạo theo tiêu chuẩn “xanh” nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng toàn cầu về các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu cũng là một hướng đi quan trọng. Bên cạnh các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia, Malaysia, ngành lúa gạo đang mở rộng sang các thị trường mới như châu Phi, Liên minh châu Âu và Nhật Bản để giảm thiểu sự phụ thuộc và rủi ro. Ví dụ, thỏa thuận thương mại mới với Indonesia đang được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam lấy lại thị phần đã mất trong nửa đầu năm 2025.

Chính phủ Thái Lan đã phải tăng ngân sách hỗ trợ nông dân lên gần 5 tỷ baht (khoảng 153 triệu USD) để cứu ngành lúa gạo, trong khi đó Việt Nam đang tận dụng cơ hội này để gia tăng sản lượng xuất khẩu, đồng thời định hướng phát triển sản phẩm chất lượng cao nhằm nâng cao giá trị gia tăng.

Bức tranh xuất khẩu gạo Việt Nam nửa đầu năm 2025 cho thấy rõ bài toán “vừa lượng, vừa chất” mà ngành phải đối mặt. Trong khi sản lượng xuất khẩu tăng trưởng khả quan, giá xuất khẩu giảm sâu đã kéo theo sự sụt giảm về kim ngạch, đặt ra thách thức lớn về phát triển bền vững cho ngành lúa gạo Việt Nam.

Việc tập trung vào phát triển phân khúc gạo thơm, chất lượng cao, đồng thời đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là hướng đi đúng đắn giúp Việt Nam không chỉ giữ vững vị trí thứ hai thế giới mà còn nâng cao giá trị xuất khẩu. Đầu tư vào công nghệ chế biến, xây dựng thương hiệu và phát triển các tiêu chuẩn xanh cũng sẽ là nhân tố quyết định giúp gạo Việt chinh phục các thị trường khó tính và bền vững hơn trong tương lai.

Để ngành lúa gạo phát triển ổn định và hiệu quả hơn, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính sách nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân nhằm nâng cao chất lượng, giảm chi phí, tăng tính cạnh tranh, giữ vững vị thế xuất khẩu gạo của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Việt Nam sẽ trở thành nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới

Chuẩn bị ban hành Thông tư mới về xuất khẩu gạo: Bỏ điều 26 Thông tư 42

Đề nghị gỡ rào cản trong kinh doanh xuất khẩu gạo