Thị trường nông nghiệp hữu cơ: Động lực mới trong chuyển đổi xanh

Nông nghiệp hữu cơ đang nổi lên như một xu hướng chủ đạo trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững toàn cầu.

Xu thế toàn cầu và bước chuyển tất yếu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường và yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm, nông nghiệp hữu cơ đang nổi lên như một xu hướng chủ đạo trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững toàn cầu.

Theo số liệu từ Liên đoàn Hữu cơ quốc tế (IFOAM), diện tích đất canh tác hữu cơ trên thế giới đã vượt 96 triệu ha, tăng gấp hơn 2,5 lần trong hai thập kỷ qua. Thị trường thực phẩm hữu cơ toàn cầu hiện đạt giá trị khoảng 135 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng trung bình 8–10% mỗi năm, cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng chung của ngành nông nghiệp.

Xu hướng này được thúc đẩy bởi hai động lực lớn. Thứ nhất là nhu cầu tiêu dùng xanh: Người tiêu dùng tại châu Âu, Bắc Mỹ và ngày càng nhiều quốc gia châu Á sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm hữu cơ, coi đó là sự lựa chọn an toàn cho sức khỏe và thân thiện với môi trường. Thứ hai là sự chuyển dịch chính sách: Nhiều quốc gia đã tích hợp mục tiêu phát triển hữu cơ vào chiến lược an ninh lương thực và ứng phó biến đổi khí hậu, thông qua trợ cấp, ưu đãi tín dụng xanh, đầu tư nghiên cứu và tiêu chuẩn hóa thị trường.

Người tiêu dùng tại châu Âu, Bắc Mỹ và ngày càng nhiều quốc gia châu Á sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm hữu cơ

Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam

Việt Nam bước vào thị trường hữu cơ muộn hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực, song tốc độ tăng trưởng diện tích canh tác hữu cơ hiện nằm trong nhóm nhanh nhất thế giới. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cả nước có khoảng 174.000 ha đất canh tác hữu cơ, tăng hơn 3 lần so với năm 2016, với hơn 17.000 nông hộ tham gia. Nhiều sản phẩm nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam đã có mặt tại thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Chính phủ đã ban hành nhiều khung pháp lý quan trọng, như Nghị định 109/2018/NĐ-CP về nông nghiệp hữu cơ, Quyết định 885/QĐ-TTg năm 2020 phê duyệt Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2020–2030, cùng với tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11041:2017. Định hướng phát triển nông nghiệp xanh, sạch và hữu cơ cũng được khẳng định tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Tuy nhiên, thị trường hữu cơ trong nước vẫn còn nhỏ và manh mún. Sản phẩm hữu cơ chưa tạo được niềm tin rộng rãi với người tiêu dùng do tình trạng gian lận nhãn mác, thiếu cơ chế giám sát đồng bộ và chi phí chứng nhận cao. Hệ thống phân phối chưa phát triển tương xứng, chủ yếu tập trung ở đô thị lớn, khiến khả năng tiếp cận sản phẩm hữu cơ còn hạn chế. Đối với xuất khẩu, quy mô nhỏ lẻ và thiếu liên kết chuỗi làm giảm sức cạnh tranh của nông sản hữu cơ Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Một thách thức lớn khác là năng suất canh tác hữu cơ hiện còn thấp, trong khi chi phí đầu tư ban đầu cao, khiến nhiều nông hộ ngần ngại chuyển đổi. Bài toán lớn nhất hiện nay không nằm ở kỹ thuật, mà ở việc hình thành hệ sinh thái thị trường đủ mạnh để hấp dẫn doanh nghiệp đầu tư dài hạn và tạo niềm tin cho người sản xuất.

Thị trường hữu cơ trong nước vẫn còn nhỏ và manh mún

Thị trường hữu cơ cần gì để bứt phá?

Để thúc đẩy thị trường hữu cơ phát triển, cần một chiến lược đồng bộ từ chính sách, tài chính đến hạ tầng và truyền thông. Trước hết, chính sách cần chuyển từ hỗ trợ ngắn hạn sang khuyến khích đầu tư dài hạn, giảm rủi ro cho doanh nghiệp. Điều này có thể thực hiện thông qua tín dụng xanh, bảo hiểm rủi ro sản xuất, trợ giá chứng nhận và hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu hữu cơ tập trung.

Tiếp theo, cần nâng cao năng lực kiểm soát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm hữu cơ, áp dụng công nghệ số để quản lý quy trình sản xuất, từ đó củng cố niềm tin của người tiêu dùng. Đồng thời, việc xây dựng hệ thống phân phối chuyên biệt và mở rộng thị trường nội địa, kết nối với các kênh thương mại điện tử, sẽ giúp đưa sản phẩm hữu cơ đến gần hơn với người tiêu dùng đại chúng, thay vì chỉ giới hạn trong phân khúc cao cấp.

Về lâu dài, phát triển nguồn nhân lực là yếu tố then chốt. Cần có chương trình đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp hữu cơ, khuyến khích thế hệ trẻ tham gia, kết hợp giữa tri thức khoa học và kinh nghiệm bản địa để vừa bảo tồn hệ sinh thái, vừa nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Những giải pháp này đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng nông dân – ba mắt xích quan trọng để hình thành chuỗi giá trị hữu cơ bền vững.

Cần nâng cao năng lực kiểm soát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm hữu cơ, áp dụng công nghệ số để quản lý quy trình sản xuất

Hội nghị Hữu cơ Châu Á lần thứ 8

Trong bối cảnh nhu cầu kết nối và chia sẻ kinh nghiệm về phát triển thị trường hữu cơ đang tăng cao, Hội nghị Hữu cơ Châu Á (Organic Asia Congress – OAC) lần thứ 8 sẽ diễn ra tại Ninh Bình từ ngày 17–19/9/2025. Đây là lần đầu tiên Việt Nam đăng cai sự kiện quốc tế lớn nhất khu vực về nông nghiệp hữu cơ, với sự tham dự của khoảng 550 đại biểu đến từ 33 quốc gia và vùng lãnh thổ, gồm các nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và tổ chức phát triển nông nghiệp.

Hội nghị tập trung thảo luận ba nhóm chủ đề: chính sách, thị trường và thực hành hữu cơ. Trong đó, các phiên thảo luận về thị trường sẽ bàn về những phương thức tiếp cận để hình thành và mở rộng thị trường hữu cơ, đảm bảo nguyên tắc minh bạch và công bằng trong chuỗi giá trị, cũng như các biện pháp chống gian lận, bảo vệ uy tín của chuỗi cung ứng hữu cơ toàn cầu. Bên cạnh đó, hội nghị cũng đề cập đến vai trò của tài chính xanh, mua sắm công, quan hệ đối tác công – tư và hợp tác thương mại quốc tế nhằm thúc đẩy thị trường hữu cơ phát triển bền vững.

Hội nghị Hữu cơ Châu Á lần thứ 8 đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam đăng cai sự kiện quốc tế lớn nhất khu vực về nông nghiệp hữu cơ.

Việc tổ chức hội nghị không chỉ đánh dấu bước tiến hội nhập quốc tế của ngành nông nghiệp hữu cơ Việt Nam, mà còn tạo cơ hội để các bên liên quan kết nối, học hỏi và tìm kiếm giải pháp cho những nút thắt đang cản trở sự phát triển của thị trường hữu cơ trong khu vực.

Sự trỗi dậy của thị trường hữu cơ không chỉ là một xu hướng tiêu dùng, mà phản ánh một chuyển dịch sâu sắc trong tư duy phát triển nông nghiệp – từ tối đa hóa sản lượng sang tối ưu hóa giá trị sinh thái và sức khỏe cộng đồng. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội để tái cấu trúc nền nông nghiệp theo hướng chất lượng cao, carbon thấp, hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Kiến nghị sửa quy định về thuế VAT để gỡ khó cho ngành chăn nuôi

Ngành Nông nghiệp và Môi trường tiên phong dẫn dắt kinh tế xanh, bền vững

Phù Yên phát triển nông nghiệp hữu cơ, xây dựng thương hiệu nông sản địa phương