Siết chặt công bố và đăng ký sản phẩm thực phẩm để nâng cao hiệu quả quản lý ATTP

Lỗ hổng từ cơ chế tự công bố

Theo Bộ Y tế, Luật An toàn thực phẩm năm 2010 và Nghị định số 15/2018/NĐ-CP từng được đánh giá là bước tiến trong cải cách hành chính, góp phần giảm trên 90% chi phí hành chính, tiết kiệm khoảng 10 triệu ngày công và 3.700 tỷ đồng cho doanh nghiệp. Nghị định này thiết lập cơ chế hậu kiểm, quản lý rủi ro và cắt giảm hàng loạt thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai đã bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là cơ chế tự công bố sản phẩm bị lợi dụng để công bố sai nhóm, thiếu cơ chế kiểm soát chặt chẽ và chưa có quy định rõ ràng về việc chứng minh công dụng sản phẩm.

Trong thời gian gần đây, liên tiếp xảy ra các vụ việc thực phẩm bổ sung giả, sữa bột giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả quy mô lớn, gây bức xúc trong dư luận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng. Trước tình hình này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều công điện và chỉ thị yêu cầu Bộ Y tế phối hợp cùng các bộ, ngành và địa phương rà soát toàn diện quy định pháp luật, xác định bất cập để sửa đổi kịp thời hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét điều chỉnh.

Qua rà soát, Bộ Y tế nhận định cả Luật An toàn thực phẩm và Nghị định số 15/2018/NĐ-CP đều bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt trong các quy định liên quan đến cơ chế tự công bố, thủ tục đăng ký bản công bố và hoạt động quảng cáo thực phẩm. Những vấn đề này được đánh giá là nóng, nhận được sự quan tâm lớn của dư luận và cần sửa đổi ngay để phù hợp với thực tiễn quản lý trong bối cảnh mới.

Các vụ việc thực phẩm bổ sung giả, sữa bột giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả quy mô lớn đề ra yêu cầu về việc sửa đổi quy định quản lý nhà nước (Ảnh minh họa)

Phân loại rủi ro, siết chặt quản lý nhóm sản phẩm nguy cơ cao

Dự thảo Nghị quyết mới của Bộ Y tế đề xuất áp dụng cơ chế quản lý sản phẩm dựa trên phân loại rủi ro, phù hợp với nguyên tắc quản lý quốc tế. Theo đó, sản phẩm rủi ro thấp được phép tự công bố tiêu chuẩn áp dụng. Sản phẩm rủi ro trung bình vẫn phải tự công bố nhưng đồng thời phải tự đánh giá hoặc được tổ chức chứng nhận thực hiện chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Riêng sản phẩm rủi ro cao bắt buộc phải được chứng nhận bởi tổ chức được chỉ định.

Căn cứ trên Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi, dự thảo Nghị quyết quy định rõ trường hợp nào áp dụng công bố tiêu chuẩn và trường hợp nào phải đăng ký bản công bố sản phẩm thực phẩm. Đối với thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến và vật liệu bao gói tiếp xúc với thực phẩm không có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc có quy chuẩn nhưng thiếu chỉ tiêu chất lượng và vi chất dinh dưỡng, doanh nghiệp sẽ thực hiện công bố tiêu chuẩn áp dụng. Trong khi đó, các sản phẩm có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em đến 36 tháng tuổi phải thực hiện đăng ký bản công bố sản phẩm trước khi lưu thông.

Ngoài ra, dự thảo cũng quy định miễn thủ tục công bố tiêu chuẩn đối với sản phẩm, nguyên liệu sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu chỉ dùng để sản xuất hàng xuất khẩu, gia công hoặc sản xuất nội bộ không tiêu thụ trong nước. Sản phẩm nhập khẩu để phục vụ viện trợ nhân đạo cũng được miễn công bố và đăng ký bản công bố sản phẩm. Đối với các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em dưới 36 tháng tuổi nhập khẩu nhằm phục vụ viện trợ, dự thảo quy định miễn thực hiện cả thủ tục tự công bố chất lượng và đăng ký bản công bố.

Đối với thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn, doanh nghiệp sẽ thực hiện công bố tiêu chuẩn áp dụng (Ảnh minh họa)

Một điểm mới quan trọng trong dự thảo là việc quy định khái niệm “bằng chứng khoa học” làm cơ sở chứng minh công dụng sản phẩm. Theo đó, bằng chứng khoa học bao gồm thông tin, dữ liệu hoặc công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín trong nước và quốc tế thuộc hệ thống ISI, SCOPUS, hoặc tài liệu y học cổ truyền, dược học và thực phẩm đã được xuất bản chính thức. Quy định này nhằm đảm bảo tính khoa học và khách quan trong việc đánh giá hiệu quả sản phẩm mà doanh nghiệp công bố.

Dự thảo cũng đưa ra quy định chi tiết về thành phần hồ sơ đăng ký bản công bố đối với từng nhóm sản phẩm, gồm thực phẩm nhập khẩu, thực phẩm sản xuất trong nước, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em đến 36 tháng tuổi. Đồng thời, cơ chế thu hồi Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố và gỡ bỏ thông tin vi phạm trên hệ thống công bố sản phẩm của cơ quan quản lý nhà nước được đề xuất để siết chặt hậu kiểm.

Hiện Bộ Y tế đã trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng Luật An toàn thực phẩm sửa đổi. Theo quy trình, nếu thuận lợi, Luật sẽ được thông qua vào tháng 10/2025 và có hiệu lực từ tháng 7/2026. Trong thời gian chờ đợi, việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ là cần thiết để kịp thời khắc phục các vướng mắc, bảo đảm an toàn thực phẩm và nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn hiện nay.

Biến thử thách thành cơ hội: Gỗ Việt vượt sóng lớn, vươn xa

Hà Nội hướng tới phát triển xanh: Sẽ dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần

Đồng bộ nhiều giải pháp để phát triển, nâng tầm sản phẩm OCOP Thủ đô

Việt Nam trở thành điểm sáng từ thành công của Chương trình OCOP