Sầu riêng “thất mùa” đầu ra: Hậu quả từ lệ thuộc một thị trường

Dọc tuyến quốc lộ 61C đoạn qua huyện Phong Điền (Cần Thơ) và huyện Châu Thành A (Hậu Giang), nhiều nhà vườn tập kết sầu riêng ra lề đường bán. Ảnh Cảnh Kỳ

Nông dân “ôm” sầu riêng ra lề đường bán lẻ

Bắt đầu từ tháng 3, các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long bước vào vụ thu hoạch sầu riêng. Tuy nhiên, trái với kỳ vọng "được mùa được giá", năm nay nông dân trồng sầu riêng đang chịu cú sốc kép khi giá tụt sâu và sức mua yếu.

Đầu tháng 5, giá sầu riêng Ri6 tại Cần Thơ, Hậu Giang, Vĩnh Long hay Tiền Giang dao động chỉ quanh mức 25.000 đồng/kg – giảm tới 15.000 đồng so với một tháng trước. Dù đã chạm mức thấp nhất trong 10 năm qua, thương lái vẫn thờ ơ, khiến nhiều nhà vườn phải mang sầu riêng ra bày bán dọc quốc lộ, giá từ 30.000 - 60.000 đồng/kg tùy chất lượng. Nguyên nhân chính là tình hình xuất khẩu chậm, trong khi nguồn cung tăng mạnh vào chính vụ, gây áp lực lớn lên thị trường nội địa.

Không chỉ bị ảnh hưởng bởi yếu tố mùa vụ, người trồng sầu riêng còn đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nước trong khu vực. Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Lào đều đang đẩy mạnh chiến lược tấn công vào thị trường Trung Quốc – nơi chiếm hơn 90% lượng tiêu thụ sầu riêng của Việt Nam. Trong khi đó, nhiều lô hàng của Việt Nam bị ách lại do thiếu mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói không đạt chuẩn hoặc thiếu kiểm định chất lượng.

Đổi mới tư duy hay tụt lại phía sau

Ngành Nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng khuyến cáo người dân không tự phát mở rộng diện tích sầu riêng. Ảnh KP

Năm 2024, sầu riêng lập kỷ lục xuất khẩu 3,3 tỷ USD và trở thành loại trái cây có giá trị xuất khẩu cao nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ trong 4 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu đã giảm mạnh, chỉ đạt khoảng 120 - 130 triệu USD, tương đương 20% kế hoạch. Đây là mức sụt giảm nghiêm trọng nhất trong vòng ba năm qua, làm bộc lộ rõ những điểm yếu của ngành: thiếu hệ thống kiểm dịch đồng bộ, chất lượng sản phẩm không đồng đều, quy trình sản xuất còn manh mún.

Trước thực trạng này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường – ông Đỗ Đức Duy – đã yêu cầu triển khai khẩn cấp các giải pháp cứu thị trường. Ngắn hạn, ưu tiên tháo gỡ rào cản kỹ thuật với thị trường Trung Quốc và đẩy nhanh cấp mã số vùng trồng, phê duyệt cơ sở đóng gói. Về dài hạn, xây dựng hệ thống pháp lý rõ ràng, chuẩn hóa toàn bộ chuỗi giá trị từ sản xuất đến xuất khẩu, hướng tới phát triển các dòng sản phẩm chế biến sâu như sầu riêng đông lạnh.

Cùng với đó, Bộ cũng đề xuất tăng cường phòng kiểm nghiệm tại các vùng trồng, đa dạng hóa thị trường sang Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, Mỹ – những nơi có cộng đồng người tiêu dùng gốc Á lớn. Thị trường nội địa cũng được khuyến khích khai thác mạnh mẽ hơn, bởi thực tế nhu cầu trong nước vẫn ở mức cao, với giá bán có thể lên đến 120.000 đồng/kg tại các thành phố lớn.

Tình hình xuất khẩu sầu riêng hiện nay là lời cảnh báo rõ ràng về sự lệ thuộc vào một thị trường duy nhất và tăng trưởng thiếu bền vững. Muốn giữ được vị thế trên bản đồ nông sản thế giới, sầu riêng Việt Nam không chỉ cần "được mùa" mà còn phải "đúng chuẩn" – từ khâu trồng trọt đến khâu thông quan.

Xuất khẩu sầu riêng tiếp tục gặp khó, nhà vườn lao đao

Nỗi lo "sầu riêng" thành "sầu chung" đang hiện hữu

Vì sao sầu riêng Việt Nam "hụt hơi" ở thị trường Trung Quốc?