Nguy cơ cung vượt cầu và bài toán xây dựng tên tuổi ngành cau Việt Nam

Việt Nam từ lâu được biết đến là một quốc gia xuất khẩu cau lớn trên thế giới.

Thực trạng cung cầu và biến động thị trường

Trong những năm gần đây, ngành cau Việt Nam ghi nhận nhiều biến động đáng chú ý. Mặc dù Việt Nam vẫn nằm trong top các quốc gia xuất khẩu cau hàng đầu, nhưng lượng nhập khẩu cau lại tăng đột biến. Theo số liệu từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trong 4 tháng đầu năm nay, Việt Nam chi hơn 11 triệu USD để nhập khẩu cau, tăng tới hơn 1.300% so với cùng kỳ năm trước. Đây là một tín hiệu đáng lo ngại, bởi lý do chính khiến Việt Nam phải nhập khẩu cau nguyên liệu là do nguồn cung trong nước chưa đủ đáp ứng nhu cầu, đặc biệt là thị trường chế biến kẹo cau xuất khẩu và tiêu thụ tại Trung Quốc.

Thị trường Trung Quốc hiện là một trong những thị trường tiêu thụ cau lớn nhất của Việt Nam, với khoảng 60 triệu người sử dụng trầu cau hàng ngày và nhu cầu kẹo cau gia tăng nhanh chóng. Tuy nhiên, các vùng trồng cau chính của Trung Quốc như đảo Hải Nam chịu ảnh hưởng từ thiên tai, khiến nguồn cung nội địa thiếu hụt, buộc họ phải nhập khẩu cau từ Việt Nam. Điều này khiến Việt Nam lại nhập khẩu cau từ các nước khác như Ấn Độ, Indonesia để bổ sung nguồn nguyên liệu, nhằm đáp ứng cả nhu cầu chế biến trong nước và tái xuất.

Về giá cả, năm 2024 chứng kiến nhiều biến động lớn: giá cau tươi từng đạt mức cao kỷ lục 80.000 - 100.000 đồng/kg nhưng sau đó giảm sâu, có thời điểm chỉ còn 15.000 - 20.000 đồng/kg. Biến động này khiến người nông dân gặp nhiều khó khăn trong hoạch định sản xuất và đầu tư. Bất chấp vậy, nhiều vùng nông nghiệp vẫn ồ ạt tăng diện tích trồng cau, kéo theo giá cau giống tăng cao, thậm chí có nơi lên tới 150.000 đồng/cây.

Những diễn biến trên cho thấy thị trường cau Việt Nam hiện thiếu ổn định, tiềm ẩn nguy cơ cung vượt cầu, giá cả thất thường, gây khó khăn cho việc duy trì lợi ích lâu dài cho người trồng và doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng.

Bài toán xây dựng tên tuổi và nâng cao giá trị ngành cau

Cau tươi sau khi thu mua, được thương lái sấy khô xuất sang thị trường Trung Quốc. Ảnh: Viên Nguyễn

Trong bối cảnh thị trường gặp nhiều biến động và cạnh tranh gay gắt, việc xây dựng tên tuổi ngành cau Việt Nam là điều cấp thiết để phát triển bền vững. Để làm được điều này, ngành cau cần có chiến lược tổng thể, bao gồm phát triển chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Trước hết, phát triển chế biến sâu là một hướng đi quan trọng giúp nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm cau. Hiện nay, sản phẩm kẹo cau nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm phần lớn thị trường Việt Nam, trong khi sản phẩm nội địa chưa được phát triển mạnh. Việc đầu tư vào công nghệ chế biến, cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sẽ giúp các doanh nghiệp Việt chiếm lĩnh được thị trường trong nước và tiến tới xuất khẩu ra nước ngoài.

Bên cạnh đó, đa dạng hóa các sản phẩm từ cau như nước ép cau, tinh dầu cau, sản phẩm mỹ phẩm hay thực phẩm chức năng cũng mở ra nhiều cơ hội kinh doanh và tăng giá trị ngành. Đây là bước đi cần thiết để không chỉ dừng lại ở cung cấp nguyên liệu thô mà còn tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thêm vào đó, việc xây dựng tên tuổi và dấu ấn sản phẩm trên thị trường quốc tế đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp. Cần có sự hỗ trợ về chính sách xúc tiến thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu chính ngạch, đồng thời tăng cường công tác truyền thông, quảng bá sản phẩm cau Việt Nam với các chứng nhận uy tín như hữu cơ, sản phẩm sạch, đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế.

Đồng thời, ngành cau Việt cũng cần chú trọng đa dạng hóa thị trường tiêu thụ để giảm phụ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc, vốn có nhiều biến động và rủi ro. Mở rộng các thị trường mới ở châu Âu, châu Mỹ, Nhật Bản sẽ giúp nâng cao sức cạnh tranh và ổn định nguồn thu cho người trồng.

Cuối cùng, để tránh tình trạng tăng diện tích trồng ồ ạt gây mất cân đối cung cầu, cần có sự định hướng quy hoạch vùng trồng cau hợp lý, dựa trên nhu cầu thị trường và khả năng chế biến của các doanh nghiệp. Cùng với đó, nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ thuật canh tác cho nông dân sẽ giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất.

Ngành cau Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Nguy cơ cung vượt cầu cùng với sự thiếu ổn định về giá khiến người nông dân và doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều rủi ro. Việc xây dựng tên tuổi ngành cau Việt Nam, tập trung phát triển sản phẩm chế biến sâu, đa dạng hóa thị trường và nâng cao chất lượng là giải pháp cần thiết để phát triển bền vững. Đó cũng là cách để ngành cau Việt Nam không chỉ giữ vững vị thế xuất khẩu mà còn gia tăng giá trị, đem lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và người sản xuất.

Vì sao giá cau tươi tăng chóng mặt?

Giá cau tươi bất ngờ trở thành "câu chuyện thời sự" ở nhiều vùng quê