Khai phá ‘mỏ vàng’ triệu đô từ peptide da, vảy cá

Biến phụ phẩm thủy sản thành vàng: Cơ hội hàng trăm triệu USD từ peptide cá

Theo Viện Xuất bản số đa ngành (MDPI – Thụy Sĩ, 2024) và Báo cáo Thị trường Fish Protein Hydrolysate phụ phẩm thủy sản – bao gồm da, vảy, nội tạng – chứa từ 30 đến 40% protein. Ứng dụng công nghệ thủy phân enzym, từ 1 tấn phụ phẩm có thể tạo ra 300–400 kg protein, mở ra tiềm năng khai thác giá trị gia tăng khổng lồ từ nguồn nguyên liệu vốn bị bỏ phí.

Lối đi cho Việt Nam: Men lactic và công nghệ bản địa

Trong bối cảnh thị trường protein cá thủy phân (fish protein hydrolysate) toàn cầu được dự báo tăng từ 328,94 triệu USD (2024) lên 473,04 triệu USD (2034), nhu cầu sử dụng peptide sinh học từ cá ngày càng bùng nổ. Đây là cơ hội rõ rệt cho Việt Nam – một quốc gia ven biển với nguồn phụ phẩm dồi dào.

Tuy nhiên, theo FAO, chỉ dưới 5% trong gần 100.000 tấn phụ phẩm cá mỗi năm ở Việt Nam và châu Á được đưa vào chế biến sâu. Phần lớn vẫn bị thải bỏ, gây lãng phí và ô nhiễm môi trường.

Tại Trung Quốc, những dây chuyền sản xuất peptide sinh học từ phụ phẩm cá đã trở thành ngành công nghiệp tiềm năng. Tại tỉnh Sơn Tây, Đại học Thương Khánh đã ứng dụng enzym ngoại sinh để thủy phân cá trích, cá lóc, tạo ra peptide từ 500–2.000 Da với khả năng chống oxy hóa, kháng khuẩn, ức chế men ACE – tiền đề cho các sản phẩm hỗ trợ huyết áp và sức khỏe tim mạch.

Trong khi đó, tại Kagoshima (Nhật Bản), phụ phẩm cá ngừ được xử lý bằng enzym pepsin – trypsin, tạo ra peptide có hiệu quả ức chế ACE lên đến 65%. Sản phẩm đã được chứng nhận an toàn GRAS (2024) và thương mại hóa trong các dòng thực phẩm chức năng hỗ trợ điều hòa huyết áp, giảm mỡ máu.

Thay vì đầu tư dây chuyền đắt đỏ nhập khẩu, nhiều nước châu Á đã bắt đầu chuyển hướng sang lên men lactic – tận dụng nguồn men bản địa, giúp giảm đáng kể chi phí đầu tư ban đầu.

Theo AFAST quy trình bán tự động kết hợp men lactic đang được ưa chuộng nhờ hiệu quả cao trong sản xuất peptide hoạt tính từ phụ phẩm cá. Chỉ với bồn inox, hệ thống khuấy trộn và chủng men bản địa, nhiều đơn vị có thể xử lý từ 1–2 tấn phụ phẩm/ngày, cho sản lượng peptide ổn định.

Theo Viện Xuất bản số đa ngành (MDPI – Thụy Sĩ, 2024) và Báo cáo Thị trường Fish Protein Hydrolysate phụ phẩm thủy sản – bao gồm da, vảy, nội tạng – chứa từ 30 đến 40% protein

Tại Trung Quốc, nhóm nghiên cứu ở Sơn Tây đã phối trộn phụ phẩm cá xay nhuyễn với cám ngô, bã đậu, bổ sung men lactic từ dấm cá, giúp rút ngắn thời gian lên men từ 48 xuống 24 giờ, đồng thời tăng 1,8 lần lượng peptide hoạt tính.

Đại học Thủy sản Tokyo cũng khẳng định, các chủng Lactobacillus plantarum và Lactococcus lactis từ nước tương, miso truyền thống có thể phân giải protein cá, tạo ra peptide chứa nhiều acid amin thiết yếu và BCAA, mang lại hiệu quả chống oxy hóa và kháng khuẩn vượt trội.

Cơ hội khai thác “mỏ vàng” sinh học

Thực tế, một cơ sở thí điểm tại miền Trung Việt Nam đã ứng dụng thành công công nghệ lên men lactic, xử lý 1 tấn phụ phẩm cá mỗi mẻ, thu về 18–20 kg peptide, trong đó khoảng 8,5% là peptide hoạt tính – đủ để tạo ra hàng nghìn viên thực phẩm chức năng mỗi lô sản xuất.

Theo Hiệp hội Thực phẩm Chức năng Việt Nam, nếu được đầu tư đúng mức, công nghệ này hoàn toàn có thể nhân rộng, giúp Việt Nam: Nâng cao giá trị phụ phẩm cá; tăng thu nhập cho ngư dân và doanh nghiệp chế biến; tiến sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu ngành thực phẩm chức năng.

Phụ phẩm cá không còn là rác thải – mà là “mỏ vàng” sinh học. Chìa khóa nằm ở việc kết hợp công nghệ hiện đại và nguồn men bản địa, mở ra cánh cửa cho ngành công nghiệp peptide Việt Nam – xanh, sạch và tỷ USD.

Doanh nghiệp thủy sản Việt Nam tăng cường kiểm tra, giám sát hàm lượng asen trong sản phẩm

Xuất khẩu thủy sản bứt phá trong quý I/2025, đạt 2,45 tỷ USD

Tin vui cho hàng Việt Nam đang trên đường đến Mỹ