Viên nén gỗ, tận dụng 'đồ bỏ' tạo cơ hội kiếm tỷ đô xuất khẩu

Viên nén gỗ Việt Nam đứng trước cơ hội xuất khẩu lớn. (Ảnh minh họa)

"Bùng nổ" xuất khẩu viên nén gỗ

Chi hội Viên nén gỗ Việt Nam cho biết, cam kết mạnh mẽ của các nước trong việc giảm phát thải khí nhà kính, bao gồm cả việc thay thế các nguồn nguyên liệu hóa thạch bằng các nguồn nguyên liệu sinh học như viên nén trong tương lai, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ ngày càng tăng. Bên cạnh đó, xung đột Nga - Ukraine buộc các quốc gia khối EU phải tìm nguồn cung nguyên liệu thay thế cho nguồn khí đốt từ Nga. Đây là cơ hội lớn đối với viên nén gỗ xuất khẩu của Việt Nam.

Dự báo, viên nén gỗ của Việt Nam có tiềm năng lọt vào nhóm các mặt hàng nông lâm sản có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD trong tương lai. Ngay tại thị trường nội địa cho năng lượng tái tạo, viên nén gỗ cũng trở thành một mặt hàng quan trọng giúp ngành gỗ đi đầu.

Ông Bùi Chính Nghĩa, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho biết những năm gần đây, việc sản xuất, xuất khẩu viên nén gỗ không ngừng phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng. Sản phẩm viên nén gỗ Việt Nam đang tăng trưởng, có uy tín lớn trên thị trường quốc tế.

Xuất khẩu viên nén gỗ 9 tháng đầu năm nay đã ghi nhận sự bùng về sản lượng và giá cả. Trong 10 tháng năm nay, kim ngạch xuất khẩu viên nén của Việt Nam đạt 568 triệu USD, tăng 82,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nguy cơ thiếu nguyên liệu khi thị trường viên nén gỗ tăng trưởng "nóng". (Ảnh minh họa)

Theo ông Nguyễn Thanh Phong, Chi hội trưởng Chi hội Viên nén gỗ Việt Nam, viên nén đã trở thành mặt hàng xuất khẩu lớn thứ 4 trong ngành hàng gỗ. Song, ông cũng bày tỏ lo lắng về tăng trưởng "nóng" có thể sẽ dẫn tới nguy cơ thiếu nguyên liệu.

Viên nén gỗ chủ yếu được làm từ phụ phẩm của ngành lâm nghiệp như cành, ngọn, bìa bắp, vỏ bào, mùn cưa, gỗ vụn... Việc gia tăng sản xuất viên nén gỗ giúp tận dụng nguyên liệu thừa trong các công đoạn chế biến gỗ tạo ra, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường, tạo giá trị gia tăng quan trọng cho kim ngạch xuất khẩu.

Lo thiếu nguyên liệu do phát triển nóng

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam nhận định, ngành viên nén đang phát triển "nóng". Xung đột Nga – Ukraine vẫn căng thẳng, xứ lạnh châu Âu lại đang bước vào mùa đông cần chất đốt để sưởi, bên cạnh đó, thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản - nơi chiếm hơn 90% lượng xuất khẩu truyền thống mặt hàng viên nén gỗ của Việt Nam - cũng tăng, vì vậy xuất khẩu viên nén đang rất thuận lợi.

Ông Lập cho rằng, kim ngạch xuất khẩu viên nén gỗ sinh khối trong cả năm 2022 có thể đạt khoảng 700 triệu USD và trong tương lai gần, xuất khẩu viên nén gỗ có tiềm năng lọt vào nhóm mặt hàng nông, lâm sản có giá trị xuất khẩu hàng năm trên 1 tỷ USD.

Tuy nhiên, ông Lập cũng lưu ý: Vấn đề lo ngại hiện nay đối với các doanh nghiệp chế biến đồ gỗ xuất khẩu là tình trạng nông dân khai thác gỗ sớm sẽ dẫn đến thiếu nguyên liệu. Hiện nay, chu kỳ trồng keo đang ngắn hơn và mật độ cũng dày hơn. Sự thiếu kinh nghiệm cũng thể hiện rõ ở nhiều doanh nghiệp sản xuất viên nén gỗ. Nguyên liệu đầu vào đóng vai trò quan trọng đối với tăng trưởng của ngành viên nén gỗ.

Việt Nam có trên 300 cơ sở sản xuất viên nén gỗ, nhưng để tận dụng nguồn nguyên liệu, khoảng 70-80% tập trung ở các tỉnh phía Nam và Nam miền Trung, nơi có các trung tâm chế biến đồ gỗ xuất khẩu. Tình trạng thiếu nguyên liệu sản xuất dần hiện hữu khi ngày càng nhiều doanh nghiệp đầu tư sản xuất viên nén gỗ xuất khẩu, ông Lập cảnh báo.

Việc tạo vùng nguyên liệu cho ngành gỗ là rất cần thiết. (Ảnh minh họa)

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Phong, Tổng Giám đốc Công ty CP Năng Lượng sinh học Phú Tài, nhấn mạnh, sự bùng nổ sản lượng xuất khẩu và giá cả trong năm 2022 tưởng chừng là cơ hội lớn để ngành viên nén phát triển nhưng trên thực tế, đang có trở ngại, thách thức lớn cho sự phát triển bền vững. Đó là giá nguyên liệu đầu vào, nguyên liệu có chứng chỉ, thuế xuất khẩu, cạnh tranh nguồn nguyên liệu giữa các doanh nghiệp. Vì vậy, các nhà sản xuất, xuất khẩu cần trao đổi, kết nối, hỗ trợ nhau trong sản xuất, xuất khẩu, đồng thời phản ánh các khó khăn, vướng mắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh ở trong và ngoài nước.

Theo TS. Tô Xuân Phúc, Tổ chức Forest Trends, các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu viên nén, cũng như các doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ, dăm, ván ép… có sử dụng gỗ rừng trồng cần quan tâm tới việc tạo ra các vùng nguyên liệu của mình nhằm ổn định nguồn nguyên liệu đầu vào. Việc tạo vùng nguyên liệu có thể thông qua hình thức các doanh nghiệp liên kết với các hộ dân, là những người có tiếp cận với nguồn quỹ đất trồng rừng. Khi chủ động được nguồn nguyên liệu thông qua các hình thức liên kết với các hộ trồng rừng và công ty lâm nghiệp sẽ giúp các doanh nghiệp ổn định sản xuất kinh doanh.

Bên cạnh đó, xu hướng tiêu thụ viên nén tại các thị trường lớn trên thế giới cho thấy trong tương lai các thị trường này sẽ đòi hỏi nguồn viên nén sử dụng gỗ nguyên liệu đầu vào có chứng chỉ bền vững. Do đó, việc tạo vùng nguyên liệu là rất cần thiết, TS. Tô Xuân Phúc nêu rõ./.