Sầu riêng Việt Nam chật vật vào Trung Quốc giữa lúc Thái Lan tăng tốc

Sầu riêng Việt Nam chật vật vào Trung Quốc giữa lúc Thái Lan tăng tốc.

Chiến lược “4 không” đưa Thái Lan vươn lên

Từ đầu năm 2025, Trung Quốc siết chặt kiểm tra toàn bộ (100%) các lô sầu riêng nhập khẩu, thay vì chỉ kiểm tra 10–20% như trước. Trong khi Việt Nam còn loay hoay xử lý các cảnh báo kỹ thuật thì Thái Lan đã nhanh chóng phản ứng, ban hành bộ tiêu chí “4 không”: không sầu riêng non, không sâu bệnh, không hàng giả và không phẩm màu, chất cấm.

Ngay tháng 1, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan tổ chức họp khẩn, kiểm tra gắt gao hệ thống đóng gói, đặc biệt siết chặt dư lượng Cadimi và chất vàng O – hai chất có khả năng gây ung thư. Các nhà máy vi phạm bị rút giấy phép ngay. Gần 300 phòng kiểm định địa phương đã được huy động xuống tận vườn xác nhận chất lượng, kết hợp cùng các phòng xét nghiệm đạt chuẩn Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) để kiểm tra lần cuối trước khi đóng gói.

Không chỉ kỹ thuật, Thái Lan còn chủ động về vấn đề giao thương. Tháng 2, Bộ trưởng Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan tháp tùng Thủ tướng sang Trung Quốc để vận động mở cửa thị trường. Tháng 4, Trung Quốc công nhận 10 trung tâm xét nghiệm của Thái Lan, tạo lợi thế thông quan đúng vào vụ thu hoạch rộ.

Nhờ vậy, chỉ trong 4 tháng đầu năm, Thái Lan xuất khẩu 71.000 tấn sầu riêng sang Trung Quốc, thu về 287 triệu USD – gấp đôi cả sản lượng và kim ngạch so với Việt Nam (35.000 tấn, 120–130 triệu USD).

Thậm chí, Thái Lan còn tận dụng cửa khẩu Long Bang (Quảng Tây) – đối diện Trùng Khánh (Cao Bằng, Việt Nam) – để vận chuyển đường bộ nhanh chóng qua Việt Nam. Trung Quốc mở làn riêng, thông quan 24/7 cho hàng Thái, tạo ưu thế vượt trội.

Việt Nam mất cơ hội vì thiếu liên kết và chuẩn hóa

Nhiều nhà vườn tập kết sầu riêng ra lề đường bán tại Quốc lộ 61C. Ảnh: Thành Nhân

Trong khi Thái Lan làm đồng bộ từ vùng trồng, phòng kiểm định đến đàm phán chính sách, Việt Nam vẫn gặp khó do gom hàng từ nhiều vườn nhỏ lẻ, thiếu kiểm soát dư lượng đồng đều. Theo ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, Việt Nam mới chỉ truy xuất được đến cơ sở đóng gói, chưa tới tận vườn như yêu cầu từ phía Trung Quốc.

Nhiều nhà vườn e ngại xét nghiệm Cadimi vì lo bị gắn mác “ô nhiễm”, dẫn tới doanh nghiệp thu mua theo kiểu may rủi, không ổn định. Kết quả, người trồng phải bán lẻ ven đường hoặc qua mạng xã hội với giá rẻ – chỉ từ 25.000–30.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với giá tại vườn (42.000–70.000 đồng/kg tùy loại).

Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã chỉ đạo đẩy nhanh cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, phê duyệt phòng thí nghiệm và xây dựng quy trình kiểm dịch riêng cho sầu riêng. Mục tiêu là chuẩn hóa toàn chuỗi sản xuất – xuất khẩu và phát triển sản phẩm chế biến sâu như sầu riêng đông lạnh để giảm phụ thuộc vào trái tươi.

Tuy nhiên, ông Henry Bùi – Giám đốc Trung tâm kiểm định Hoàn Vũ – cho rằng chi phí kiểm nghiệm không cao (150.000 đồng/mẫu), nhưng tâm lý “đối phó” khiến nhà vườn không sẵn sàng đầu tư. “Muốn xuất khẩu bền vững, phải làm thật, từ vùng trồng. Cần sự gắn kết giữa nhà vườn, doanh nghiệp và các đơn vị kiểm định,” ông nói.

Hiện ngành nông nghiệp đang khẩn trương hoàn thiện thông tư hướng dẫn, xây dựng chương trình kiểm soát chất lượng sầu riêng xuất khẩu, đồng thời phối hợp chặt chẽ với phía Trung Quốc để tháo gỡ các rào cản kỹ thuật.

Nỗi lo "sầu riêng" thành "sầu chung" đang hiện hữu

Vì sao sầu riêng Việt Nam "hụt hơi" ở thị trường Trung Quốc?

Xuất khẩu giảm sâu, nhà vườn đem sầu riêng ra ven đường bán để tránh thua lỗ