Ngành đồ uống tăng trưởng âm, doanh nghiệp kiến nghị tháo gỡ vướng mắc về thuế

Tăng trưởng âm, thị trường ảm đạm

Tính đến tháng 7/2025 toàn ngành đồ uống ghi nhận mức tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức giảm sâu trong nhiều năm, phản ánh rõ tình trạng tiêu dùng suy yếu. Nhiều doanh nghiệp cho biết lượng hàng tồn kho tăng mạnh trong khi giá nguyên liệu đầu vào liên tục leo thang, khiến chi phí sản xuất và áp lực tài chính ngày càng lớn.

Số liệu thống kê từ Hiệp hội bia - rượu - nước giải khát Việt Nam (VBA) cho thấy, khối lượng sản xuất bia, nước giải khát cả nước năm 2024 đạt 7,14 tỉ lít, giảm 9,21% so với năm 2023. Chỉ số tồn kho đồ uống cuối năm ngoái tăng thêm 23,7% so với cuối năm 2023, đánh dấu 10 năm liên tiếp có chỉ số tồn kho tháng 12 tăng.

Nhìn chung, tăng trưởng toàn ngành nước giải khát đã có dấu hiệu suy giảm từ 3,2% giai đoạn 2019-2022 xuống còn 1% giai đoạn 2022-2024 và ước tính tới tháng 7 năm nay, tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, một số nhóm sản phẩm như nước ngọt có ga và nước trái cây có mức tăng trưởng âm hai chữ số.

Ngành đồ uống vốn là một cấu phần quan trọng của nền kinh tế, đóng góp đáng kể vào ngân sách và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Việc sụt giảm tăng trưởng không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp mà còn kéo theo hệ lụy cho chuỗi cung ứng và người lao động.

Theo bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VBA, ngành đồ uống có cồn chịu ảnh hưởng nặng nề từ các luật chuyên ngành và đặc biệt là Nghị định 168, cùng với vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc chiếm tới gần 63% lượng rượu tiêu thụ. Điều này không những gây thất thu ngân sách, mà còn ảnh hưởng tiêu cực sức khỏe cộng đồng.

Ngoài ra, ngành đồ uống không cồn (nước giải khát) dù có đóng góp lớn vào doanh thu thị trường những năm gần đây nhưng cũng đang suy giảm ngay trước thềm thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1-1-2027 (thuế suất 8% và tăng lên 10% từ 1-1-2028).

Các chính sách này hướng tới mục tiêu dài hạn là cải thiện sức khỏe cộng đồng, nhưng trong ngắn hạn, chúng có thể trở thành gánh nặng, trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của doanh nghiệp sau giai đoạn tăng trưởng âm.

Ngành đồ uống vốn là một cấu phần quan trọng của nền kinh tế, đóng góp đáng kể vào ngân sách và tạo việc làm cho hàng triệu lao động (Ảnh minh họa)

Ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA), cho rằng việc không tiếp tục giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) cho mặt hàng nước giải khát trong năm 2026 sẽ đặt doanh nghiệp vào thế “thiệt thòi kép”: vừa phải đối diện khó khăn hiện tại, vừa gánh thêm áp lực tài chính từ lộ trình thuế tiêu thụ đặc biệt.

Theo bà Nguyễn Thị Hải Vân, Trưởng Tiểu ban Nước giải khát thuộc VBA, nhiều mặt hàng trong ngành hiện tăng trưởng âm tới hai con số. Nguyên nhân chủ yếu do người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu. Trong bối cảnh đó, việc nước giải khát không nằm trong diện được giảm 2% VAT vào năm 2026 theo Nghị định 174/2025/NĐ-CP là bất hợp lý.

Bà nhấn mạnh: “Quy định này chưa bảo đảm tính công bằng, chưa bảo đảm lợi ích chính đáng của doanh nghiệp. Bởi đến năm 2027 nước giải khát mới chính thức thuộc nhóm sản phẩm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Do vậy, trong năm 2026, mặt hàng này vẫn cần được thụ hưởng chính sách giảm VAT”.

Kiến nghị lùi thời điểm áp thuế, mở rộng ưu đãi

Nhiều ý kiến đồng tình rằng, để tháo gỡ khó khăn, cần tiếp tục áp dụng chính sách giảm 2% VAT cho các mặt hàng đồ uống ít nhất đến hết năm 2027. Cùng với đó là giãn, hoãn hoặc miễn một số loại phí, lệ phí; lùi thời điểm áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường; đồng thời đẩy mạnh kiểm soát rượu thủ công, bia giả và sản phẩm kém chất lượng nhằm bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Bà Vân kiến nghị Bộ Tài chính và Chính phủ xem xét sửa đổi Nghị định 174 hoặc lồng ghép trong quá trình xây dựng Nghị định hướng dẫn Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, theo hướng loại trừ nước giải khát khỏi danh mục không được giảm VAT trong năm 2026. Việc này nhằm đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật và quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp.

Bà cũng đề xuất lùi hiệu lực áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường, giúp doanh nghiệp có thêm thời gian chuẩn bị, phục hồi và phát triển sau giai đoạn khó khăn. “Đây cũng là giải pháp hỗ trợ ngành duy trì việc làm, đóng góp ngân sách ổn định và tiếp tục đồng hành với mục tiêu tăng trưởng kinh tế quốc gia”, bà nói.

Ở góc độ cộng đồng doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng dư địa từ các biện pháp tiền tệ đã không còn, do đó chính sách tài khóa trở thành công cụ then chốt để kích cầu tiêu dùng nội địa.

Ông đề xuất cho phép sản phẩm nước giải khát theo tiêu chuẩn TCVN có hàm lượng đường trên 5g/100ml tiếp tục được hưởng chính sách giảm VAT 2% từ ngày 1/1/2026 đến 31/12/2026. Giải pháp này sẽ tạo đà phục hồi cho ngành trước khi chính thức bước vào giai đoạn chịu thuế tiêu thụ đặc biệt từ năm 2027.

Ngành đồ uống có cồn chịu ảnh hưởng nặng nề từ các luật chuyên ngành, cùng với vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc (Ảnh minh họa)

Từ góc độ tư vấn chính sách, bà Nghiêm Hoàng Lan, Phó Tổng giám đốc Công ty PwC, cho rằng việc duy trì giảm VAT 2% không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp mà còn mang lại hiệu quả kép: người tiêu dùng được mua hàng với giá ưu đãi hơn, từ đó kích thích tiêu dùng, góp phần tăng trưởng kinh tế. Theo bà, nếu không cho nước giải khát được hưởng chính sách giảm VAT trong năm 2026 thì sẽ không đảm bảo tính nhất quán, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chuẩn bị lộ trình trước thềm áp thuế tiêu thụ đặc biệt.

Kiến nghị từ khối doanh nghiệp quốc tế

Đại diện cộng đồng doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam, bà Nguyễn Việt Hà, Phó Chủ tịch AmCham Hà Nội, cũng nhấn mạnh rằng các cơ quan quản lý cần diễn giải chính sách theo hướng thuận lợi nhất cho doanh nghiệp. Bà cho rằng khi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đã quy định lùi thời gian thực hiện đến năm 2027, thì trong năm 2026 mặt hàng nước giải khát vẫn cần được tiếp tục hưởng chính sách giảm VAT.

“Các doanh nghiệp mong muốn chính sách được triển khai theo tinh thần hỗ trợ, đúng như Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, nhằm giúp họ vượt qua giai đoạn khó khăn này”, bà nói.

Mục tiêu dài hạn của việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có cồn và nước giải khát có đường là bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, chính sách cần có lộ trình linh hoạt để vừa đảm bảo mục tiêu này, vừa không làm suy giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Việc kéo dài chính sách giảm VAT, lùi thời điểm áp thuế tiêu thụ đặc biệt và điều chỉnh quy định để đảm bảo công bằng giữa các ngành hàng sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thêm “khoảng thở”, duy trì việc làm và đóng góp ổn định cho ngân sách.

Hà Nội kiểm soát toàn diện thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm bảo vệ sức khỏe

Kết nối thị trường – Xây dựng thương hiệu – Thúc đẩy tiêu thụ nông sản

Xuất khẩu hồ tiêu vượt mốc 1 tỷ USD trong 8 tháng