Từ nghèo khó đến kỳ tích thương mại: Việt Nam vào top 20 toàn cầu

Trải qua 80 năm kể từ ngày giành độc lập, kinh tế Việt Nam đã chứng kiến hành trình phát triển ngoạn mục. Từ một đất nước nghèo nàn, bị tàn phá bởi chiến tranh và bao vây cấm vận, Việt Nam từng bước vượt qua khủng hoảng, kiên định với đường lối Đổi mới để vươn mình mạnh mẽ.

Đặc biệt, từ năm 2020, Việt Nam đã chính thức lọt vào top 20 cường quốc thương mại thế giới, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu dự kiến đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2025. Thành quả này phản ánh sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển: từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang mô hình thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, gắn liền với hội nhập quốc tế sâu rộng.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhận định: “Việt Nam đã chọn được mô hình phát triển vừa phải, phù hợp với bối cảnh quốc tế, khéo léo tích hợp cả nguồn lực trong nước lẫn quốc tế để tạo sức bật.” Nếu như giai đoạn trước Đổi mới, thương mại chỉ mang tính cầm chừng, thì sau Đổi mới (1986), kinh tế thị trường định hướng XHCN đã mở ra thời kỳ mới: đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, thu hút FDI, khuyến khích kinh tế tư nhân. Thể chế được cải cách liên tục, từ luật thương mại, đầu tư đến môi trường kinh doanh, giúp Việt Nam khai thác tối đa cơ hội toàn cầu hóa.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng

Kết quả, chỉ trong hơn 20 năm, kim ngạch xuất nhập khẩu từ mức hơn 30 tỷ USD (2000) đã tăng lên 100 tỷ USD (2007), 600 tỷ USD (2020) và dự kiến đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2025.

Việt Nam đã ký nhiều hiệp định thương mại quan trọng, tạo bước ngoặt lớn: năm 1995 bình thường hóa quan hệ với Mỹ; năm 2001 ký Hiệp định Thương mại Song phương Việt – Mỹ; năm 2007 gia nhập WTO, mở ra giai đoạn hội nhập toàn diện. Từ năm 2019 đến nay, Việt Nam tiếp tục ký loạt FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP, khẳng định cam kết hội nhập sâu rộng.

Nhờ đó, cơ cấu hàng xuất khẩu Việt Nam không chỉ dừng ở nông sản, dệt may, giày dép mà đã vươn sang điện tử, cơ khí, và đang hướng đến công nghệ cao như AI, robot, phần mềm.

Xuất khẩu gạo.

Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng kinh tế Việt Nam cũng đối diện ba thách thức lớn. Thứ nhất, độ mở kinh tế rất cao, trong đó 73% kim ngạch xuất khẩu thuộc về doanh nghiệp FDI, tiềm ẩn rủi ro nếu kinh tế toàn cầu biến động. Thứ hai, cạnh tranh khu vực ngày càng gay gắt, đặc biệt từ các nước có chi phí lao động rẻ hơn. Thứ ba, hạ tầng logistics và chất lượng nhân lực công nghệ cao vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển.

Theo chuyên gia, để tận dụng thời cơ, Việt Nam cần tăng tỷ lệ nội địa hóa, phát triển công nghiệp công nghệ cao, hiện đại hóa hạ tầng và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Song song, vẫn phải giữ vững nguyên tắc độc lập – tự chủ trong kinh tế, đồng thời khai thác triệt để sức mạnh từ hội nhập quốc tế.

Nếu vượt qua thách thức, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để đạt mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước thu nhập trung bình cao, và đến 2045 trở thành nước thu nhập cao, sánh ngang cùng các cường quốc kinh tế toàn cầu.