Sâm Ngọc Linh: Từ báu vật đại ngàn đến khát vọng toàn cầu

Kho báu từ đại ngàn Trường Sơn

Quảng Nam và Đà Nẵng được xem là vùng đất lý tưởng để phát triển dược liệu với hơn 70% diện tích là đất lâm nghiệp, khí hậu mát mẻ, địa hình đa dạng. Theo Viện Dược liệu (Bộ Y tế), nơi đây hiện có 832 loài thực vật làm thuốc, trong đó 36 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Đặc biệt, sâm Ngọc Linh – loài nhân sâm đặc hữu của Việt Nam – được đánh giá có giá trị dược tính hàng đầu.

Theo quy hoạch, tổng diện tích bảo tồn và phát triển sâm Ngọc Linh tại Quảng Nam – Đà Nẵng là 15.567 ha, trong đó có 13.329 ha ở độ cao 1.200–2.000 m và 2.238 ha trên 2.000 m. Hiện đã có 18 tổ chức, doanh nghiệp và 41 nhóm hộ tham gia thuê môi trường rừng với diện tích hơn 825 ha; diện tích trồng thực tế đạt 1.294 ha. Từ năm 2019 đến nay, địa phương đã xác nhận nguồn gốc cho hơn 271.000 cây sâm và cấp chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho 3 doanh nghiệp.

Ngày 14/5/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa “Tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh” của đồng bào Xơ Đăng (Nam Trà My, Quảng Nam) vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Với đồng bào nơi đây, sâm Ngọc Linh là “cây thuốc giấu”, “thần dược” gắn bó từ bao đời, giúp họ tồn tại và phát triển giữa đại ngàn Trường Sơn.

Cây sâm Ngọc Linh

Từ cây thuốc quý đến sản phẩm thương mại

Dù củ sâm Ngọc Linh có giá trị cao, tiềm năng kinh tế thực sự chỉ được phát huy khi chế biến sâu thành các sản phẩm thương mại như viên nang, trà, rượu, nước uống, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, hiện nay mới có hơn 10 doanh nghiệp tham gia chế biến, với sản lượng khiêm tốn khoảng 50–60 kg sâm/năm, thị trường tiêu thụ chủ yếu trong nước.

Để tháo gỡ “nút thắt”, ngày 10/5/2025, tại Hội nghị triển khai Quyết định 463, chính quyền địa phương đã ký biên bản ghi nhớ với 9 doanh nghiệp, tổng vốn cam kết hơn 5.000 tỷ đồng. Trong đó, THACO tuyên bố coi việc phát triển sâm Ngọc Linh là “sứ mệnh doanh nhân đối với đất nước”; Traphaco đề xuất thành lập trung tâm bảo tồn văn hóa thảo dược; OPC lên kế hoạch xây dựng vùng trồng công nghệ cao và nhà máy chiết xuất hoạt chất.

Đáng chú ý, Tập đoàn Viettel ký thỏa thuận hợp tác chiến lược với UBND tỉnh Quảng Nam để ứng dụng công nghệ số, IoT và trí tuệ nhân tạo trong sản xuất. Viettel dự kiến xây dựng mô hình vùng trồng sâm thông minh, giám sát bằng cảm biến, camera an ninh, truy xuất nguồn gốc điện tử nhằm chống hàng giả. Đến năm 2027, tập đoàn đặt mục tiêu sản xuất 5–10 triệu cây giống/năm thông qua nuôi cấy mô và xây dựng ngân hàng gene sâm Ngọc Linh.

Phát triển sâm Ngọc Linh không chỉ đơn thuần là câu chuyện kinh tế mà còn là chiến lược văn hóa – xã hội

Hướng tới thương hiệu toàn cầu

Để đáp ứng nhu cầu chế biến và xuất khẩu, Quảng Nam – Đà Nẵng đang tập trung đầu tư hạ tầng tại KCN Nam Thăng Bình (649 ha) và Khu kinh tế mở Chu Lai, theo mô hình khu công nghiệp sinh thái ưu tiên ngành dược liệu. Hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông đã cơ bản hoàn thiện, tạo điều kiện cho doanh nghiệp sớm triển khai sản xuất.

Đặc biệt, năm 2026, địa phương dự kiến tổ chức Lễ hội sâm quốc tế với chủ đề “Sâm Ngọc Linh – Từ sản phẩm quốc gia tới thương hiệu toàn cầu”. Đây sẽ là dịp kết nối doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà đầu tư trong và ngoài nước, thúc đẩy xúc tiến thương mại, ký kết hợp đồng xuất khẩu và chuyển giao công nghệ.

Theo lộ trình, giai đoạn 2025–2035 sẽ tập trung hoàn thiện quy hoạch, phát triển vùng nguyên liệu, hình thành chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ theo chuẩn quốc tế. Giai đoạn 2036–2045, mục tiêu là đa dạng hóa sản phẩm, tham gia sâu vào chuỗi giá trị dược liệu toàn cầu, với nhiều mặt hàng xuất khẩu giá trị cao.

Kết hợp tri thức dân gian và công nghệ hiện đại

Với tầm nhìn dài hạn, sự vào cuộc của doanh nghiệp cùng chính sách bảo hộ từ Nhà nước, sâm Ngọc Linh đang đứng trước cơ hội lịch sử: từ một loài cây gắn bó với đồng bào Xơ Đăng, nay vươn mình trở thành biểu tượng ngành dược liệu Việt Nam, góp phần khẳng định thương hiệu quốc gia trên bản đồ dược liệu thế giới.

Trà hoa vàng: Dược liệu quý làm giàu cho người dân Tam Đảo

Làm gì để khai thác hết tiềm năng của cây dược liệu

Lạng Sơn phát triển kinh tế từ cây dược liệu: Hướng đi bền vững, nâng cao giá trị địa phương