Giá gạo Nhật Bản tăng vọt, gạo Việt sẽ có cơ hội?

Giá gạo Nhật Bản tăng vọt, gạo Việt sẽ có cơ hội?

Giá gạo Nhật Bản tăng vọt

Bộ Nông nghiệp Nhật Bản mới đây thông báo mở bán đấu giá 150.000 tấn gạo từ kho gạo dự trữ và kết quả trúng thầu sẽ công bố vào 13/3. Số gạo đấu giá thành công dự kiến được bán ra thị trường vào cuối tháng 3. Cơ quan này cho hay có thể bán thêm 60.000 tấn gạo nếu cần thiết.

"Giá gạo đang cao bất thường", Bộ trưởng Nông nghiệp Nhật Bản Taku Eto phát biểu trước quốc hội ngày 10/3. "Bằng cách sắp xếp lại những khâu gây ách tắc trong mạng lưới phân phối, chúng tôi hy vọng giảm bớt khó khăn mà người tiêu dùng đang đối mặt".

Nhật Bản dự trữ khoảng một triệu tấn gạo khẩn cấp và từng mở kho dự trữ trong các đợt thảm họa, nhưng đây là lần đầu tiên kể từ năm 1995, quốc gia này phải mở kho vì vấn đề chuỗi cung ứng.

Giá 5 kg gạo Koshihikari tại Tokyo hồi tháng 2 là 4.363 yen (29,64 USD), mức cao nhất trong lịch sử, theo số liệu thống kê của Bộ Nội vụ và Truyền thông ngày 28/2. Giá gạo ở Nhật Bản đã tăng liên tục 10 tháng kể từ tháng 5/2024, theo Japan Times.

Câu hỏi đặt ra lúc này đó là, Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, gạo Việt Nam cũng đang vào vụ thu hoạch lớn nhất trong năm – vụ Đông Xuân. Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng đang đứng ở mức thấp. Trong số các chủng loại gạo xuất khẩu, gạo Japonica Việt Nam trông giống như các sản phẩm của Nhật Bản và hương vị cũng gần như giống hệt. Trong bối cảnh thị trường gạo Nhật Bản đang khủng hoảng về giá, liệu đây có là cơ hội cho gạo Việt Nam?

Người Nhật Bản ngày càng "chuộng" gạo Việt Nam

Thông tin từ ông Takashi Takanashi, Chủ tịch đồng quản trị của Spice House – một công ty chuyên nhập khẩu thực phẩm tại tỉnh Kanagawa, nhu cầu về gạo Việt Nam đã tăng đột biến trong thời gian gần đây. Lý do chính nằm ở mức giá hấp dẫn, gạo Việt Nam được bán với giá 3.240 yên/5kg (khoảng 21,8 USD), trong khi cùng một lượng gạo Japonica của Nhật có giá tới 4.000 yên (tương đương 27 USD).

Gạo Japonica là loại gạo phổ biến tại Nhật Bản, có hạt ngắn và nhỏ, được đánh giá cao nhờ độ dẻo và hương vị đặc trưng. Gạo Việt Nam nhập khẩu không chỉ có mức giá cạnh tranh hơn mà còn có hương vị tương đồng với gạo nội địa Nhật Bản, khiến người tiêu dùng chấp nhận nhanh chóng.

Theo đó, công ty Spice House bắt đầu kinh doanh gạo Việt Nam từ năm 2024 và nhanh chóng mở rộng thị phần. Ban đầu, công ty chỉ nhập khẩu 200 tấn nhưng chỉ sau vài tháng, sản lượng tiêu thụ đã tăng mạnh. Hiện tại, hầu như không còn hàng tồn kho và khách hàng phải xếp hàng để mua. Do nhu cầu quá lớn, công ty đã giới hạn số lượng bán ra, mỗi khách hàng chỉ được mua một bao.

Các kệ gạo trống rỗng tại một siêu thị ở Yokohama, Nhật Bản, ngàu 28/8/2024. Ảnh: Stars and Stripes

Không chỉ gạo Việt Nam, lượng gạo nhập khẩu vào Nhật Bản nói chung cũng tăng đột biến. Theo Bộ Nông nghiệp Nhật Bản, số lượng gạo nhập khẩu tư nhân năm tài chính 2023 là 368 tấn, nhưng chỉ sau một tháng đầu năm 2025, con số này đã tăng vọt lên 991 tấn. Để được nhập khẩu, các công ty tại Nhật Bản phải đóng thuế cho Chính phủ nước này. Mức thuế nhập khẩu tư nhân mà doanh nghiệp nhập khẩu gạo phải nộp là là 341 yen/kg, nhưng gạo nhập khẩu vẫn rẻ hơn đáng kể so với gạo nội địa.

Nguyên nhân giá gạo tại Nhật Bản tăng cao chủ yếu do vụ mùa thất bát và chi phí sản xuất tăng. Gạo nội địa như Koshihikari, loại gạo cao cấp được trồng nhiều tại Nhật Bản, hiện có giá lên tới 800 yên/kg (khoảng 5,4 USD).

Nhật Bản hiện có hạn ngạch nhập khẩu gạo 770.000 tấn/năm, trong đó 100.000 tấn do chính phủ nhập khẩu để làm lương thực dự trữ. Năm tài chính 2024 đánh dấu lần đầu tiên trong 7 năm qua, toàn bộ số gạo chính phủ nhập khẩu đã được bán hết, do giá gạo nội địa tăng vọt khiến người dân đổ xô mua gạo giá rẻ hơn.

Trong một phiên đấu giá tháng 12/2024, người mua đã đặt 64.380 tấn, trong khi số lượng chào bán chỉ là 25.000 tấn. Giá bán trung bình đạt 548.246 yên/tấn, mức cao kỷ lục trong lịch sử đấu giá gạo tại Nhật Bản.

Vẫn sẽ khó khăn

Tuy nhiên, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho hay, Nhật Bản chỉ nhập khẩu gạo giống của Nhật Bản cấy tại Việt Nam. Việc truy xuất nguồn gốc được họ thực hiện đến tận giống bản địa, trồng theo tiêu chuẩn hữu cơ, chứ không phải cứ ngon là họ mua.

Cũng theo ông Hoàng Trọng Thủy, Nhật Bản có hai loại hình nhập khẩu gạo. Đầu tiên là gạo do chính phủ nhập khẩu, vì Nhật Bản có nghĩa vụ mua một lượng nhất định từ nước ngoài theo các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Loại thứ hai là được tư nhân là các công ty thương mại và các công ty khác nhập khẩu.

Nền nông nghiệp Nhật Bản vẫn duy trì những hộ sản xuất quy mô nhỏ, sản lượng thấp và phụ thuộc lớn vào trợ cấp từ Chính phủ. Nhật Bản gia nhập đàm phán CPTPP trong bối cảnh nền nông nghiệp nước này vẫn chưa thực sự được chuẩn bị đủ để duy trì và tồn tại trước sức ép từ cạnh tranh nội khối.

Trong khi đó, theo các doanh nghiệp trong ngành, hiện Nhật Bản không phải là thị trường xuất khẩu gạo chủ lực của Việt Nam. Tại thị trường Nhật Bản, gạo Việt Nam chưa có đủ sức cạnh tranh so với gạo của Hoa Kỳ, Thái Lan, Trung Quốc hay Australia.

Từ năm 2012 đến nay, gạo Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Nhật chủ yếu qua đường phi mậu dịch với số lượng không đáng kể và chủ yếu dùng làm chế biến thực phẩm như bánh, tương miso...

Dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Nhật Bản trong thời gian tới vẫn sẽ khó khăn do nhu cầu tiêu thụ gạo của người dân Nhật có xu hướng giảm, trong khi gạo Việt Nam vẫn phải chịu sự cạnh tranh gay gắt từ gạo Hoa Kỳ, Thái Lan, Trung Quốc – là những nước đã có truyền thống và thế mạnh xuất khẩu gạo sang Nhật Bản.

Ngành gạo đang diễn ra thực trạng "đau buồn"

Giá gạo xuất khẩu đã chạm đáy và quay trở lại chu kỳ tăng?

Bàn giải pháp sản xuất và tiêu thụ lúa gạo