Vì sao nông sản Việt bị gia tăng cảnh báo từ EU?

6 tháng đầu năm, Việt Nam nhận 57 cảnh báo của EU về vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật đối với nông sản Việt nhập khẩu vào khu vực này.

Thông tin này được ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, chia sẻ tại hội nghị về quy định an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật, ngày 2/8.

Việt Nam nhận được 57 cảnh báo từ EU

Ông Ngô Xuân Nam cho biết, trong 6 tháng đầu năm nay, EU đã phát tổng cộng 2.708 cảnh báo cho tất cả các thị trường, riêng Việt Nam nhận được 57 cảnh báo, chiếm tỷ lệ 2,1%. Tuy nhiên, nếu so với cùng kỳ năm trước thì số cảnh báo mà Việt Nam nhận được tăng hơn 80%; còn cả năm 2023, Việt Nam nhận 67 cảnh báo. Trong số này, TP.HCM là địa phương nhận được nhiều nhất, với 23 cảnh báo.

"Có nhiều trường hợp, chúng ta nhận được cảnh báo rất đau lòng. Cụ thể, một lô hàng ớt xuất khẩu vào EU chỉ 38 kg nhưng bị phát hiện không đạt yêu cầu nhưng lại góp phần khiến toàn bộ mặt hàng ở của Việt Nam bị EU áp dụng biện pháp kiểm tra biên giới tới 50%. Hay chỉ 7 lô hàng thanh long, tương đương 400 - 1.800 kg thanh long bị phát hiện không đạt yêu cầu thì sản phẩm này cũng bị áp dụng giám sát tại biên giới tăng từ 20% lên 30%. Ngoài ra, đậu bắp cũng bị áp dụng biện pháp kiểm soát biên giới 50% có kèm theo chứng thư, sầu riêng 10%... Những câu chuyện này cho thấy, nếu chúng ta không đáp ứng tốt yêu cầu thì nguy cơ EU sẽ gia tăng các biện pháp kiểm soát tại biên giới, thậm chí bị cấm xuất khẩu. Đây là điều mà lãnh đạo bộ cũng đang rất quan tâm và yêu cầu phối hợp trong việc tăng cường tổ chức sản xuất, giám sát thực hiện để đảm bảo các tiêu chuẩn theo yêu cầu thị trường", ông Nam khuyến cáo.

Phân tích nguyên nhân về sự tăng số lượng cảnh báo, Phó giám đốc Ngô Xuân Nam cho rằng có nguyên nhân chủ quan đến từ phía doanh nghiệp xuất khẩu chưa thực sự tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu vì mức giới hạn dư lượng (MRL) đối với mỗi hoạt chất của mỗi nước là khác nhau. Việc này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu chuyên sâu và am hiểu khoa học, kỹ thuật. Trong khi đó, người sản xuất ở một số nơi còn chưa có biện pháp, kế hoạch sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc kháng sinh, phân bón không đúng hướng dẫn.

Trách nhiệm kiểm tra, giám sát cũng là một lý do khiến số lượng cảnh báo tăng. Lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam cho rằng tỷ lệ giám sát mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói chưa đạt. Ví dụ sầu riêng chỉ giám sát 52% vùng trồng và 47% cơ sở đóng gói. Pháp luật Việt Nam cũng chưa có quy định và chế tài đủ mạnh để xử lý các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm.

Trong khi EU định kỳ 6 tháng một lần rà soát về áp dụng các biện pháp tăng cường, kiểm tra bổ sung, quản lý nhập khẩu, thì việc góp ý cho thông báo dự thảo về biện pháp kiểm dịch động, thực vật (SPS) của Việt Nam còn hạn chế. Chỉ một số ít địa phương thực sự quan tâm và có những phản hồi đầy đủ, kịp thời.

Ông Ngô Xuân Nam - Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam tại hội nghị sáng 2/8. Ảnh: Nguyễn Thủy

Cần nỗ lực hơn để đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm EU

Bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, cũng cho hay nhiều năm qua, các mặt hàng gia vị liên tục bị cảnh báo về dư lượng thuốc, vi sinh vật gây hại và kim loại nặng.

Bà Liên kiến nghị doanh nghiệp trong lĩnh vực bên cạnh việc theo dõi, cập nhật thông tin trên các website của cơ quan quản lý dữ liệu Nhà nước cũng cần quan tâm đến website của SPS từ EU để cập nhật thông tin về mọi mặt hàng. Từ đó, doanh nghiệp có thể tham khảo các lô hàng có cùng lợi thế cạnh tranh từ các nước bị cảnh báo để rút kinh nghiệm.

Với số liệu về những lô hàng bị cảnh báo trong ngành hàng gia vị, bà Liên chỉ ra 3 vấn đề mà ngành hàng này đang gặp phải khi xuất khẩu sang thị trường châu Âu như: chỉ tiêu MIL, dư lượng thuốc, vi sinh vật, kim loại nặng…

Bà Liên đề xuất cần có sự phối hợp hiệu quả hơn giữa cơ quan quản lý đầu mối, doanh nghiệp, hiệp hội để xử lý các vấn đề như lô hàng bị trả lại, khó khăn của doanh nghiệp liên quan đến SPS.

Qua theo dõi những năm vừa qua, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhận xét, giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Hàn Quốc, Nhật Bản ngày càng có xu hướng tăng.

Nhật Bản và Hàn Quốc cùng là thành viên của Hiệp định RCEP. Doanh nghiệp xuất khẩu không những hưởng lợi từ thuế quan mà còn giảm chi phí vận chuyển, logistics khi xuất sang những thị trường xa như EU, Hoa Kỳ.

Dự báo về tình hình đến cuối năm 2024, ông Nguyên kỳ vọng ngành hàng rau quả có thể xuất khẩu đạt 7 tỷ USD.

“Mỗi khi mở cửa một thị trường mới, doanh nghiệp đa phần lúng túng và cần một đầu mối để thông tin, hướng dẫn. Văn phòng SPS Việt Nam đã làm rất tốt, giống như người dẫn đường cho nông sản Việt ra nước ngoài”, ông Nguyên nói.

Ông Lê Thanh Hòa - Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam đề xuất các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xuất khẩu quan tâm, tìm hiểu thông tin liên quan đến các vấn đề SPS, đồng thời kịp thời phản ánh những vướng mắc, khó khăn tới cơ quan quản lý.

“Văn phòng SPS Việt Nam cam kết hỗ trợ vấn đề thông tin về kiểm dịch, an toàn thực vật, giúp doanh nghiệp đáp ứng một cách tốt nhất các quy định trong các FTA thế hệ mới, trong đó có RCEP và EVFTA", ông Hòa khẳng định.

Ông Lương Ngọc Quang, Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lưu ý, nông sản thực phẩm và thủy sản của Việt Nam xuất khẩu sang EU có nguy cơ bị tăng tần suất kiểm tra biên giới theo quy định của EU nếu không có giải pháp kịp thời.

“Các quốc gia EU luôn rà soát và sửa đổi thường xuyên, chính vì vậy mà các doanh nghiệp xuất khẩu trong thời gian tới, trước khi dự định xuất hàng thì cũng nên truy cập vào các trang thông tin để cập nhật, rà soát lại... để nắm thông tin chính xác hơn. Bởi các thông số liên tục được cập nhật và thay đổi theo tháng...”, ông Lương Ngọc Quang thông tin thêm.