Ghé thăm làng nghề trồng và kinh doanh cây cảnh có thâm niên trên 800 năm tuổi

Trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử và những biến động trên thị trường, nghề trồng hoa cây cảnh vẫn được người dân nơi đây gìn giữ, phát triển, góp phần nâng cao thu nhập.

Theo ngọc phả ở đình làng Vị Khê, nghề trồng hoa và cây cảnh nơi đây có từ thế kỷ XIII (năm 1211) do một vị quan nhà Lý là Tô Trung Tự truyền dạy cho dân làng. Ông Nguyễn Văn Rị người trông coi đình làng Vị Khê, kể: “Lịch sử làng cây cảnh Vị Khê đã có từ hơn 1000 năm. Ở đình làng thờ hai vị tướng công đó là Ngô Quyền đánh trận mạc năm 938. Sau đó 19 năm sau có tưởng Tô Trung Tự vị tướng của Hưng Đạo Đại Vương đã về đây dậy cho dân làng nghề làm cây cảnh. Đến nay đã 8 thế kỷ qua, mặc dù làng hoa cây cảnh trải qua nhiều thăng trầm, nhưng dân làng chúng tôi vẫn giữ được nghề truyền thống của làng hoa cây cảnh.”

Nhờ có nghề trồng cây cảnh mà đời sống của người dân làng Vị Khê trở nên sung túc.

Ngày nay, dọc con đường vào làng, hai bên là những nhà vườn xanh mướt với đủ các loại cây cảnh, cây bon sai, cây nào cũng mang một hình dáng riêng và theo phong cách riêng của từng nhà vườn. Những vườn cây, các loại cây với đủ các loại dáng thế được các nghệ nhân cắt tỉa công phu.

Nghệ thuật hoa, cây cảnh Vị Khê - trồng vì đam mê nhưng lãi thu tiền tỉ

Vị Khê là quê hương của nhiều giống hoa như bạch đào, phong lan, địa lan, bạch trà, hồng trà, đỗ quyên, hải đường… cùng hàng trăm các giống hoa khác như thược dược, lay ơn, đồng tiền... Đặc biệt là hoa Ngâu dùng làm hương liệu ướp chè được trồng rất nhiều, nên ở đây không chỉ có vườn ngâu mà còn hàng rào bằng ngâu, những bờ đậu ngâu, những vòm cổng bằng ngâu xanh biếc.

Đến làng cây cảnh Vị Khê, nhiều người thưởng lãm còn trầm trồ trước sự khéo léo của các nghệ nhân khi uốn tỉa ra những khuôn hình chim thú, Chùa Một Cột, Khuê Văn Các, Tháp Phổ Minh... một cách tài tình như chính thiên nhiên khởi tạo. Vị Khê còn có đa dạng các loài cây cảnh như: đa, sung, lộc vừng, sanh, si, cau Vua, vạn tuế, tùng La Hán... với nhiều thế cây phong phú như: long thăng, long giáng, hạc lập, trực siêu, thế huyền, thế song phục, huynh đệ, mẫu tử tương thân, phụ tử tương tùy...

Một tác phẩm cây cảnh có giá trị thường mất rất nhiều thời gian, có những cây cần 10 năm chăm sóc, uốn, tỉa, không ít cây đi theo cả một đời người nghệ nhân. Do đó, ngoài sự sáng tạo, kỹ thuật uốn tỉa khéo léo, người uốn cây phải có đức tính điềm đạm, sự tỉ mỉ, kiên nhẫn.

Là một nghệ nhân cũng đồng thời là chủ vườn, ông Vũ Văn Hoa (67 tuổi, xóm 3 thôn Vị Khê, xã Điền Xá, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) chia sẻ: "Nghề này là nghề truyền thống rất lâu đời. Đây cũng là làng nghề lâu đời độc nhất vô nhị của Việt Nam. Gia đình tôi hiện sở hữu một khu vườn rộng khoảng 1 ha, trồng chủ yếu các cây bóng mát, cây phục vụ cho công trình, cây trồng thảm, cây thế, cây cảnh…".

Theo tìm hiểu, làng nghề cổ truyền này được cả nước biết đến, dân ở đây cũng xuất cây cảnh bán ở các nơi, thậm chí người dân quê còn mở đại lý ở nhiều tỉnh thành trên cả nước để phục vụ những "tay chơi" cây cảnh.

"Trong vườn của tôi có rất nhiều cây cảnh có giá trị cao. Đặc biệt là cây xanh 100 năm tuổi. Trước đây, vào thời thịnh hành (năm 2011) của loại cây này, người ta trả 17 tỉ nhưng tôi không bán. Thời đó, dân chơi cây săn lùng cây xanh ở khắp nơi. Vì lo sợ loài cây này bị mất giống nên tôi không bán mà lưu giữ. Bây giờ, qua giai đoạn thịnh hành, cây này được định giá lại, trở về giá trị thực của nó khoảng 7 tỉ đồng", ông Hoa nói.

Ông Vũ Văn Hoa đã thành công tạo dựng cơ ngơi nhiều tỉ từ nghề trồng cây cảnh.

Bình quân, mỗi năm gia đình ông Hoa bán cây cảnh thu nhập từ 600 - 700 triệu đồng. Năm 2017 là năm gia đình ông có thu nhập kỷ lục từ trước đến nay, bán ba cây cảnh, ông thu về 3 tỉ đồng.

Với hơn 20 năm trồng và bán cây cảnh, gia đình bà Phạm Thị Lan (50 tuổi, trú tại làng Vị Khê, xã Điền Xá, H.Nam Trực, Nam Định) cũng có được cuộc sống đủ, đầy, thu nhập tốt. Trong khu vườn rộng hơn 2 ha của gia đình bà Lan trồng nhiều loại cây cảnh phong phú như: Tùng Kim, Tùng La Hán, cây xanh, cây tán rộng…bán sỉ, bán lẻ với số lượng lớn. Thậm chí, gia đình bà Lan đã từng có những đơn hàng bán cho khách Việt kiều, Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc.

"Họ mua cây cảnh, đóng vào container xuất khẩu ra thị trường quốc tế, có những năm khí hậu thuận lợi, kinh tế phát triển, chúng tôi thu về tiền lãi lên đến hàng tỉ đồng", bà Lan cho biết.

Chăm cây cảnh tiền tỉ dễ hơn chăm rau

Thời kỳ "hot" (năm 2011), cây xanh này của ông Hoa được thương lái săn mua với giá 17 tỉ đồng, nhưng lo lắng cây bị tuyệt chủng nên ông không bán. Nay, cây được định giá đúng với giá trị thực khoảng 7 tỉ đồng.

Không những sở hữu khu vườn rộng với hàng ngàn cây cảnh có giá trị, ông Vũ Văn Hoa (67 tuổi, xóm 3 thôn Vị Khê, xã Điền Xá, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) cũng là nghệ nhân có tay nghề cao trong giới. Ông được trời phú cho khiếu cắt, tỉa, tạo thế cây cảnh.

Trong giới chơi cảnh có rất nhiều thế, thế long, thế trực, thế huyền, thế hoành, song thụ… Tuy nhiên, phải tùy vào phôi nào, gốc nào sẽ tạo ra dáng cây như vậy.

Để tạo nên một cây cảnh đẹp và có giá trị, trước tiên nghệ nhân phải chọn được cây có phôi đẹp để sửa thế. Để tạo ra một cây cảnh có thế đẹp thì cần thời gian, phải nuôi, cắt, tỉa.

Việc tạo tác phẩm nghệ thuật từ cây phôi là cả quá trình kéo dài, đòi hỏi phải kiên nhẫn và có niềm đam mê. Dựa trên dáng thế có sẵn của phôi, dưới bàn tay uốn nắn, căn chỉnh của người trồng, mỗi cây khi tạo thế là một tác phẩm nghệ thuật đầy sáng tạo.

Ông Trần Văn Tập (60 tuổi, trú tại xã Điền Xá, H.Nam Trực, tỉnh Nam Định) chia sẻ: "Từ phôi cây, chúng tôi tạo dáng, uốn tỉa. Mỗi thời điểm người ta chuộng một loại cây nhưng chúng tôi có những cây truyền thống để tạo hình như cây xanh, cây tùng vì loại cây này có ưu điểm của nó".

Cây càng nhiều tuổi, thế đẹp là một trong những yếu tố quan trọng để định giá giá trị của một cây.

Đối với người dân xã Điền Xá, nghề trồng cây cảnh là nghề mang lại thu nhập rất tốt, nhưng theo kinh nghiệm nhiều năm trong nghề, ông Tập cảm thấy việc chăm sóc cây cảnh nhàn hạ hơn chăm rau xanh.

Gia đình bà Phạm Thị Lan luôn có 5 người thợ cắt, tỉa cây cảnh quanh năm, bà thuê với giá 400.000 đồng/ngày.

Việc tưới nước chăm cây sẽ phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Ngoài ra, nếu cây có dấu hiệu yếu (nảy búp nhưng nhìn không khỏe hoặc cây bị rụng lá) thì ông bón phân vi sinh. Nếu cây bị sâu bệnh thì người chăm cây sẽ tìm hiểu tùy vào dấu hiệu của bệnh để xác định và phun thuốc.

Phần lớn các làng nghề truyền thống sẽ bị mai một theo năm tháng, nhưng với làng nghề truyền thống trồng cây cảnh thì ngược lại. Kinh tế phát triển, người dân càng quan tâm đến giá trị tinh thần. Cây cảnh cũng góp phần mang lại giá trị tinh thần giúp con người trở nên ngày càng phong phú. Do đó, nghề truyền thống trồng cây cảnh cũng vì thế càng được duy trì vững chãi.

Lạc lối ở vườn bonsai cổ thụ của 8X Khánh Hòa, nhìn đâu cũng thấy cây tiền tỷ

Cây cảnh tên một loài chim quý, như thỏi nam châm hút tiền tài thịnh vượng cho gia chủ

Trồng thứ cây cảnh bạt ngàn trên cát tạo ra siêu thực phẩm chinh phục thị trường tỷ đô

Trồng hoa hồng sợ nhất mọc ra thứ này, thấy thì nhanh tay cắt đi, để lâu hoa không nở

Làng cây cảnh lâu đời nhất Việt Nam, chăm siêu phẩm như rau, đụng đâu cũng cây tiền tỷ