Chuyên gia: Cần để doanh nghiệp tự quyết định giá xăng dầu

Cần để doanh nghiệp tự quyết định giá xăng dầu.

Xăng dầu là mặt hàng có vai trò và vị thế đặc biệt quan trọng, mang tầm chiến lược trong bảo đảm ổn định và giữ vững các cân đối lớn của nền kinh tế, nhất là bảo đảm về an ninh năng lượng quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế xã hội, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Nguyên nhân chính tạo ra sự thay đổi giá là do thay đổi giá xăng dầu thế giới

Có nhiều nguyên nhân tác động giá xăng dầu, nhưng một trong những nguyên nhân chính tạo ra sự thay đổi giá là do thay đổi giá xăng dầu thế giới. Khi mổ xẻ các yếu tố cấu thành giá, hiện nay giá xăng dầu thế giới hiện nay chiếm khoảng 65-77% so với giá xăng dầu trong nước, tùy theo mặt hàng xăng dầu.

Về yếu tố chi phí, thuế chiếm khoảng 12-29% trong giá xăng dầu.

Đối với chi phí kinh doanh định mức được xác định trên cơ sở báo cáo kiểm toán kinh doanh xăng dầu cũng như các báo cáo thống kê chi phí thực tế tại doanh nghiệp. Hiện nay, chi phí định mức dao động từ 7,5-11% của giá xăng dầu.

Chia sẻ tại tọa đàm "Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cho rằng, xăng dầu là một mặt hàng mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sản xuất. Ví dụ như, nếu như giá xăng dầu tăng thì chi phí đi lại sẽ bị ảnh hưởng và tác động ngay. Vận chuyển hàng hóa cũng làm cho chi phí tăng, tác động ngay đến đời sống người mua hàng hóa. Đầu vào của sản xuất cũng sẽ tác động tới giá thành của các doanh nghiệp.

Đây cũng là mặt hàng rất nhạy cảm, thường xuyên biến động. Nhạy cảm vì phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: Chính trị thế giới biến động, chiến tranh, mâu thuẫn địa chính trị xảy ra, diễn biến kinh tế thế giới, thậm chí cả vấn đề thiên tai cũng có thể ảnh hưởng đến giá dầu. Điều đó đặt ra vấn đề là phải làm sao bình ổn điều hành giá và bình ổn điều hành giá không chỉ riêng đối với một quốc gia mà cả tầm thế giới. Chúng ta nhìn thấy trên thế giới còn có những liên minh đặt ra những hạn ngạch về việc phải khai thác, sản xuất một lượng bao nhiêu để đảm bảo giá ổn định.

Ở Việt Nam, Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực để điều hành và bình ổn giá xăng dầu. Điển hình là chúng ta có 3 công cụ chủ yếu. Công cụ đầu tiên là điều hành thông qua giá cơ sở, mặc dù xăng dầu có rất nhiều doanh nghiệp, các công ty kinh doanh của Nhà nước, kể các doanh nghiệp tư nhân nhưng giá bán ra trên thị trường phải dựa trên mức giá cơ sở và do Nhà nước điều hành, 7 ngày lại phải công bố điều chỉnh một lần. Như vậy, thực chất giá bán ra trên thị trường ấy do Nhà nước ấn định.

Công cụ thứ hai Chính phủ sử dụng là công cụ về thuế, khi chúng ta thấy rằng giá thế giới tăng cao cần phải giảm chi phí cho cấu thành giá chúng ta phải giảm thuế nhập khẩu, thậm chí giảm thuế môi trường.

Công cụ thứ ba là bình ổn giá bằng việc trích lập quỹ bình ổn. Như vậy công cụ sử dụng của chúng ta khá tổng hợp và về mặt hình thức, cơ bản sử dụng công cụ tổng hợp như nhiều quốc gia đã sử dụng.

Việc điều hành như thế đã mang lại kết quả khá tích cực. Nhà nước có vai trò lớn trong việc điều hành giá xăng dầu. Điều đó thể hiện trong nhiều kỳ biến động lớn về giá xăng dầu trên thế giới chúng ta đã có những chính sách để không tạo ra cú sốc bất thường về giá xăng dầu.

Tuy nhiên, vẫn còn hạn chế, mặc dù Nhà nước kiểm soát về giá, ấn định giá nhưng giá vẫn phải theo thế giới. Nhập vào cao thì chúng ta vẫn phải điều hành giá cao và khi thị trường xuống thấp mới hạ giá được. Chúng ta phải phụ thuộc vào biến động bất thường, thường xuyên của thế giới, trong vòng chậm nhất cũng là 7 ngày.

Thêm nữa, việc điều hành vẫn mang tính chất dùng công cụ hành chính, Nhà nước áp đặt giá cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.

Điều này dẫn tới có thời điểm cơ chế điều hành không đảm bảo lợi ích, lợi nhuận cho doanh nghiệp. Có những giai đoạn khi giá biến động, không có công cụ nào can thiệp, doanh nghiệp bị thua lỗ và phải đóng cửa.

"Việc chưa dùng công cụ tạo ra sức mạnh thị trường, như công cụ dự trữ, để khi giá có biến động bất thường, có thể bán ra mức hợp lý đang tạo ra bất cập. Điều này dẫn tới sự cào bằng, không tạo ra sự cạnh tranh trên thị trường giữa các doanh nghiệp" - ông Cường nói.

Sửa cơ chế hành chính áp đặt sang công cụ thị trường

Theo ông Hoàng Văn Cường, để hiệu quả thì nên chuyển sang công cụ thị trường, để thị trường điều tiết.

Ông Cường cho rằng việc xây dựng chính sách thời gian tới cần hướng tới sửa đổi cơ chế hành chính áp đặt sang công cụ thị trường để tự điều tiết, tạo sự cạnh tranh.

Giá kinh doanh thế nào cần phải để doanh nghiệp tự do xác định và có cạnh tranh. Nhà nước không nên can thiệp và cần có công cụ điều tiết như thuế.

"Việc chưa dùng công cụ tạo ra sức mạnh thị trường, như công cụ dự trữ, để khi giá có biến động bất thường, có thể bán ra mức hợp lý đang tạo ra bất cập. Điều này dẫn tới sự cào bằng, không tạo ra sự cạnh tranh trên thị trường giữa các doanh nghiệp" - ông Cường nói.

Đồng tình, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cho rằng, giá xăng dầu thế giới chiếm 64-72% trong cơ cấu giá, dẫn tới giá trong nước hoàn toàn phụ thuộc vào giá quốc tế. Mặt hàng này không hoàn toàn tuân thủ theo quy luật cung cầu thuần túy, không thoát ly khỏi giá quốc tế.

Tuy vậy theo đánh giá của ông Bảo, cơ chế điều hành xăng dầu hiện nay đều mang tính hành chính, đặc biệt là giá. Bởi hiện nay đang "quy định kỹ quá" khi đưa ra cơ chế điều hành là 7 ngày và các cơ quan quản lý nhà nước đang quy định thay cho doanh nghiệp.

Nút thắt trong tất cả các nghị định trong thời gian vừa qua cơ bản nhất vẫn là các cơ chế điều hành mang tính chất hành chính, đặc biệt là vấn đề giá. “Chúng ta quy định kỹ quá, rõ ràng cơ quan quản lý Nhà nước vẫn 7 ngày phải xác định giá (theo Nghị định 95, 80), như vậy cơ quan quản lý Nhà nước làm thay cho doanh nghiệp, kể cả những giai đoạn giá chỉ 15.000 đồng/lít cũng vận hành đúng như thế, chế tài cũng như thế đến khi có giai đoạn lên đến 33.000 đồng/lít năm 2022 cũng chỉ có những cơ chế đó vận hành” - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam nói.

Do vậy, theo ông Bảo, việc xác định giá trong giai đoạn này là một "nút thắt" lớn nhất. “Đúng như GS.Cường vừa mới đề cập, chúng ta phải có cơ chế xác định cái gì thuộc về thị trường để các doanh nghiệp quyết định. Quản lý trong thời gian tới là đảm bảo an ninh năng lượng, giá không biến động mạnh, còn lại để thị trường vận hành. Khi có cạnh tranh thì người tiêu dùng sẽ hưởng lợi” – Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam nói thêm.

Giá xăng dầu có thể tiếp tục giảm trong kỳ điều hành ngày mai (18/7)

Giá xăng dầu đồng loạt giảm, RON 95 về sát 23.000 đồng/lít

Giá xăng trong nước có khả năng giảm tiếp tại kỳ điều hành ngày mai (25/7)