100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam: Hành trình kiên trung cùng dân tộc

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Từ ngọn đuốc khai sáng đến vũ khí xung kích trên mặt trận tư tưởng

Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập Báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Đây là cột mốc mở đầu cho hành trình báo chí cách mạng Việt Nam, nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, cổ vũ phong trào yêu nước và đặt nền móng cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trước khi Đảng thành lập, nhiều tờ báo như Búa liềm, Nhân loại, Cờ cộng sản, Đỏ… xuất hiện như những "hạt giống đỏ", gieo mầm tư tưởng cách mạng khắp cả nước. Trong giai đoạn 1930–1945, báo chí trở thành công cụ tuyên truyền hiệu quả, đồng hành cùng phong trào đấu tranh sục sôi của nhân dân lao động.

Từ khi trở về nước năm 1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trực tiếp chỉ đạo xuất bản Báo Việt Nam Độc lập. Hàng loạt ấn phẩm như Giải phóng, Cứu quốc, Lao động… đóng vai trò cổ vũ quần chúng đứng lên trong Tổng khởi nghĩa Tháng Tám 1945, tiến tới giành chính quyền trong cả nước. Đây là giai đoạn báo chí không chỉ là công cụ truyền thông mà còn là phương tiện vận động quần chúng rộng rãi, hiệu quả.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương khẳng định: "Báo Thanh Niên đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ truyền bá tư tưởng cách mạng, góp phần dẫn đến sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam vào mùa Xuân 1930".

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, báo chí tiếp tục là “vũ khí” tuyên truyền chủ trương kháng chiến, cổ vũ tinh thần đấu tranh. Tờ Sự Thật, Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Đài Tiếng nói Việt Nam cùng hàng trăm ấn phẩm kháng chiến khác đã đồng hành với từng bước chuyển mình của dân tộc. Ở miền Nam, trong điều kiện thiếu thốn, báo chí cách mạng vẫn phát hành đều đặn, như báo Giải Phóng, tạp chí Tiền Phong, các ấn phẩm địa phương như Phấn đấu (Quảng Trị), Cờ Giải Phóng (Thừa Thiên – Huế)…

Tác phẩm báo chí trong giai đoạn này không chỉ cổ vũ tinh thần kháng chiến mà còn mang đậm tính văn học, tư tưởng lớn và giá trị lịch sử, góp phần tạo nên một “ký ức chung” cho cả dân tộc.

Gắn bó nhân dân, phản ánh sự thật, đổi mới và chuyển mình

Sau ngày thống nhất đất nước (1975), đặc biệt từ Đại hội VI (1986), báo chí bước vào thời kỳ Đổi mới, chuyển mình mạnh mẽ về nội dung và hình thức. Từ mô hình báo chí kháng chiến, thô sơ, báo chí đã phát triển thành hệ sinh thái đa phương tiện, bao gồm báo in, phát thanh, truyền hình và báo điện tử.

Theo thống kê, đến tháng 12/2024, cả nước có 884 cơ quan báo chí, trong đó gồm 137 báo (73 báo địa phương, 64 báo trung ương), 675 tạp chí (gồm tạp chí khoa học, tạp chí thuộc các tổ chức hội, bộ ngành và tôn giáo), cùng 72 đài phát thanh – truyền hình (gồm 2 đài quốc gia, 64 đài địa phương và 6 đài truyền hình chuyên biệt). Lực lượng người làm báo trên toàn quốc hiện có khoảng 41.000 người, trong đó có khoảng 21.000 nhà báo được cấp thẻ. Đây là đội ngũ đông đảo, đóng vai trò nòng cốt trong công tác tuyên truyền, định hướng dư luận và giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng.

Hiện nay, đội ngũ nhà báo tiếp tục xông pha nơi “điểm nóng”, từ vùng lũ, điểm dịch đến mặt trận chống tiêu cực.

Báo chí không chỉ phản ánh chân thực đời sống, mà còn là lực lượng đi đầu trong đấu tranh phòng, chống tiêu cực, thiên tai, dịch bệnh. Đặc biệt, trong đại dịch COVID-19, báo chí đã phát huy vai trò tuyến đầu, lan tỏa thông tin chính thống, tạo sự đồng thuận xã hội. Các chiến dịch truyền thông như “5K”, “Vaccine + 5K” hay những tuyến bài điều tra, phản ánh tâm tư người dân trong tâm dịch đã tạo được hiệu ứng xã hội tích cực.

Bước vào kỷ nguyên số, báo chí Việt Nam không đứng ngoài làn sóng chuyển đổi. Nhiều tòa soạn đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), mô hình tòa soạn hội tụ... đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng, đa chiều, chính xác. Báo chí số không chỉ thay đổi cách thức đưa tin mà còn yêu cầu thay đổi tư duy quản lý, tổ chức, nhân lực và chiến lược phát triển dài hạn.

Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến 2025, định hướng đến 2030 theo Quyết định 348/QĐ-TTg, đặt mục tiêu xây dựng nền báo chí nhân văn – hiện đại, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng. Đây là định hướng quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với mạng xã hội và nền tảng xuyên biên giới.

Người làm báo - chiến sĩ thời bình tiếp nối lý tưởng Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh – người thầy của báo chí cách mạng từng nói: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng”. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Bác viết hơn 2.000 bài báo, sử dụng gần 200 bút danh, để tuyên truyền lý tưởng cách mạng, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Không chỉ viết báo, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn để lại di sản đạo đức làm báo quý giá: gần dân, vì dân, nói đúng sự thật, trung thành với lý tưởng. Đây chính là kim chỉ nam cho người làm báo hiện nay trong bối cảnh thông tin đa chiều, thật – giả lẫn lộn.

Những chiến sĩ thông tin như Trần Mai Ninh, Nam Cao, Dương Tử Giang… đã ngã xuống trong hai cuộc kháng chiến. Hơn 500 nhà báo – liệt sĩ đã góp phần làm nên những trang sử vẻ vang. Nhiều lãnh đạo cách mạng từng làm báo như Trường Chinh, Nguyễn Văn Cừ, Võ Nguyên Giáp… cho thấy mối liên hệ máu thịt giữa báo chí và sự nghiệp cách mạng.

Hiện nay, đội ngũ nhà báo tiếp tục xông pha nơi “điểm nóng”, từ vùng lũ, điểm dịch đến mặt trận chống tiêu cực. Họ là hiện thân sống động của lời Bác dạy: “Làm báo để phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc và cách mạng của Đảng”. Những tấm gương như phóng viên bám trụ vùng sâu vùng xa, tác nghiệp tại biên giới, hải đảo... cho thấy tinh thần dấn thân, trung thực và trách nhiệm xã hội cao của người làm báo cách mạng.

Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định: “Mỗi người làm báo hôm nay phải phát triển xứng tầm, vươn mình cùng dân tộc trong kỷ nguyên mới – chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”.

Viết tiếp hành trình vì dân, vì nước trong kỷ nguyên mới

Một thế kỷ đã qua, báo chí cách mạng Việt Nam luôn khẳng định vai trò là lực lượng tiên phong về tư tưởng – văn hóa, là cầu nối giữa Đảng và nhân dân, là diễn đàn xã hội tin cậy.

Một thế kỷ đã qua, báo chí cách mạng Việt Nam luôn khẳng định vai trò là lực lượng tiên phong về tư tưởng – văn hóa, là cầu nối giữa Đảng và nhân dân, là diễn đàn xã hội tin cậy. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập, vai trò đó ngày càng trở nên quan trọng và không thể thay thế.

Trong công cuộc Đổi mới và hội nhập quốc tế, báo chí không chỉ tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng mà còn góp phần phản biện, giám sát, phát hiện những mô hình tốt, lan tỏa năng lượng tích cực. Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh: “Báo chí đã kịp thời nêu bật các vấn đề bức thiết, góp phần điều chỉnh chính sách, hoàn thiện pháp luật”.

Tuy nhiên, trong thời đại số, báo chí cũng đối diện nhiều thách thức như tin giả, cạnh tranh truyền thông mạng xã hội. Đồng chí Trần Cẩm Tú, Thường trực Ban Bí thư nhận định: “Toàn cầu hóa và công nghệ số đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy, phương thức hoạt động, tổ chức bộ máy của báo chí”. Đồng thời, yêu cầu tăng cường năng lực thẩm định, xác minh và xử lý khủng hoảng truyền thông cũng ngày càng cấp thiết.

Trước yêu cầu mới, báo chí cách mạng cần tiếp tục giữ vững tôn chỉ – mục đích, quán triệt sự lãnh đạo toàn diện của Đảng. Phải bám sát đời sống, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; đồng thời, tuyên truyền sâu rộng về các nhiệm vụ trọng tâm như chuyển đổi số quốc gia, cải cách hành chính, hội nhập quốc tế… Đặc biệt, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực báo chí thông qua đào tạo liên tục, cập nhật kỹ năng số, kiến thức pháp lý và đạo đức nghề nghiệp.

Giáo sư, Tiến sĩ Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương khẳng định: “Báo chí cách mạng Việt Nam đã và sẽ tiếp tục là vũ khí tư tưởng sắc bén, đồng hành cùng dân tộc từ đấu tranh giành độc lập đến xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì hạnh phúc nhân dân”.

Một thế kỷ kiên trung, hàng triệu cây bút đã và đang viết nên hành trình vẻ vang của báo chí cách mạng. Trên chặng đường phía trước, mỗi người làm báo cần tiếp tục tôi luyện bản lĩnh, đạo đức, kỹ năng nghề nghiệp để xứng đáng là chiến sĩ thông tin thời đại mới – trung thành, dũng cảm, sáng tạo, vì dân tộc Việt Nam hùng cường, phồn vinh.

Đào tạo báo chí trong bối cảnh mới

Chủ tịch Quốc hội gặp mặt lãnh đạo báo chí nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam

“Bút sắc lòng trong” – Hành trình tiếp nối vẻ vang của báo chí Thanh Hóa