Từ lụa thủ công đến chuỗi cung ứng xanh: Dệt may Việt nâng chuẩn để đi xa

Áp lực nâng chuẩn trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động

Trình diễn lụa Nam Cao trong chương trình Tuần lễ Hàng Việt Nam tại Bangkok, Thái Lan, tháng 12-2022. Ảnh: Đỗ Quang Tuấn Hoàng

Trong bối cảnh thị trường dệt may thế giới liên tục biến động, yêu cầu về thời gian giao hàng, chất lượng sản phẩm và tiêu chuẩn phát triển bền vững ngày càng khắt khe, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang đứng trước áp lực phải thay đổi mô hình quản trị và sản xuất. Không chỉ các doanh nghiệp công nghiệp quy mô lớn, ngay cả khu vực thủ công, làng nghề truyền thống cũng buộc phải thích ứng nếu muốn tồn tại và mở rộng thị trường.

Tại Hưng Yên – một trong những “cửa ngõ” dệt may quan trọng của miền Bắc với các khu công nghiệp lớn như Phố Nối A, Phố Nối B, Thăng Long II – không khí sản xuất cuối năm 2025 trở nên khẩn trương hơn bao giờ hết. Theo ông Đỗ Văn Vẻ, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh, dù năm 2025 đối mặt nhiều khó khăn, ngành dệt may Hưng Yên vẫn giữ vai trò trụ cột trong xuất khẩu, tạo việc làm cho khoảng 150.000 lao động, với giá trị sản xuất toàn ngành ước đạt gần 100.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, để giữ vững vị thế này, ngành buộc phải “thay máu” chiến lược.

Ở phân khúc thủ công, câu chuyện nâng chuẩn cũng diễn ra không kém phần quyết liệt. Chị Lương Thanh Hạnh, Giám đốc Hợp tác xã Lụa đũi Nam Cao (tỉnh Hưng Yên), cho biết mỗi năm đơn vị đưa ra thị trường khoảng 30.000 sản phẩm, chủ yếu là khăn lụa, áo và các dòng thời trang cao cấp. Ngoài thị trường nội địa, sản phẩm lụa Nam Cao đã xuất khẩu sang Hàn Quốc – thị trường lớn nhất – cùng Mỹ, Anh, Pháp, Đức và nhiều quốc gia châu Âu.

Theo chị Hạnh, dù kinh tế toàn cầu biến động, nhóm khách hàng yêu thích chất liệu tự nhiên, thân thiện môi trường vẫn tăng đều. Tuy nhiên, điều các đối tác quốc tế quan tâm không chỉ dừng ở chất lượng sản phẩm, mà còn ở câu chuyện văn hóa, quy trình sản xuất an toàn và đặc biệt là tiêu chuẩn ESG. “Việc đáp ứng chứng chỉ ESG đã trở thành thước đo quan trọng và là cánh cửa để sản phẩm thủ công Việt đi xa hơn”, chị Hạnh chia sẻ.

Thực tế cho thấy, Việt Nam hiện nằm trong nhóm ba quốc gia xuất khẩu tơ thô hàng đầu thế giới, với nguồn nguyên liệu chủ yếu từ Lâm Đồng – “thủ phủ” dâu tằm, cùng Gia Lai, Lào Cai, Cao Bằng. Tuy nhiên, số doanh nghiệp chế tác sâu để tạo ra sản phẩm giá trị cao còn rất ít. Theo chị Hạnh, việc xuất thô nhiều nhưng chưa tận dụng hết giá trị văn hóa và thủ công của nghề là một hạn chế lớn, khiến giá trị gia tăng chưa tương xứng tiềm năng.

Không chỉ đối mặt áp lực thị trường, các doanh nghiệp còn phải giải bài toán vốn, công nghệ và không gian kể câu chuyện thương hiệu. Công nghệ nhuộm tự nhiên chưa được chuẩn hóa, trong khi đầu tư cho sản xuất xanh đòi hỏi nguồn lực dài hạn. Tất cả đặt ra yêu cầu cấp thiết về một mô hình quản trị mới, nơi truyền thống và hiện đại phải song hành.

Chuyển đổi số và xanh hóa để hình thành năng lực cạnh tranh bền vững

Dệt may Việt Nam đang từng bước xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững để đi xa trên thị trường toàn cầu.

Trước áp lực nâng chuẩn, nhiều doanh nghiệp dệt may tại Hưng Yên đã lựa chọn con đường chuyển đổi số và xanh hóa chuỗi cung ứng như một chiến lược dài hạn. Thay vì quản lý thủ công bằng giấy tờ, các doanh nghiệp lớn mạnh dạn đầu tư hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) và hệ thống điều hành sản xuất (MES), đưa công nghệ len lỏi đến từng chuyền may. Tại các đơn vị tiên phong, mỗi công nhân có thể theo dõi tiến độ công việc qua màn hình điện tử ngay tại vị trí làm việc. Dữ liệu về sản lượng, tỷ lệ lỗi, thời gian hoàn thành được cập nhật theo thời gian thực, giúp ban lãnh đạo nắm bắt “sức khỏe” nhà máy và đưa ra quyết định kịp thời.

Cùng với đó, công nghệ thiết kế 3D và cắt tự động đã rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị sản xuất, cho phép duyệt mẫu với khách hàng quốc tế chỉ trong vài giờ, tiết kiệm nguyên liệu và giảm sai sót. Đây là lợi thế quan trọng giúp doanh nghiệp đáp ứng các thương hiệu khó tính như Uniqlo, Zara hay H&M. Song song chuyển đổi số, ESG đã trở thành “vé thông hành” để dệt may Hưng Yên tiến sâu vào các thị trường EU, Mỹ, Nhật Bản. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư hàng triệu USD cho hệ thống điện mặt trời áp mái, xử lý nước thải đạt chuẩn quốc tế và sử dụng nguyên liệu tái chế, qua đó giảm dấu chân carbon và ghi điểm với đối tác lớn.

Ở góc độ doanh nghiệp tiêu biểu, ông Lê Tuấn Thiên, Bí thư Đảng ủy Công ty Cổ phần Sản xuất hàng thể thao Tân Đệ, cho biết đơn vị được xem là điểm sáng của ngành nhờ chiến lược quản trị nhân lực ổn định, hệ thống khách hàng toàn cầu uy tín như Patagonia, Marmot, Lululemon, Alo Yoga, The North Face, Under Armour, cùng khả năng duy trì thị trường xuất khẩu rộng.

Với Tổng Công ty May Hưng Yên (Hugaco), việc áp dụng ERP và thiết kế 3D đã giúp các dây chuyền sản xuất kín lịch đến hết quý II, thậm chí có phân xưởng nhận đơn hàng cho cả năm. Doanh nghiệp chủ động tái cấu trúc quy trình, loại bỏ khâu trung gian để rút ngắn thời gian từ thiết kế đến thành phẩm. Ở phân khúc thủ công, lụa đũi Nam Cao cũng đang tìm cách nâng chuẩn theo hướng riêng.

Chị Lương Thanh Hạnh cho biết năm 2026, hợp tác xã dự kiến hợp tác với Bảo tàng nhuộm tự nhiên tại Hàn Quốc để nghiên cứu bảng màu thảo mộc mới, thân thiện môi trường, nhằm tiếp cận nhóm khách hàng cao cấp coi trọng yếu tố bền vững. Đồng thời, việc duy trì chuỗi giá trị khép kín từ trồng dâu, nuôi tằm đến hoàn thiện sản phẩm giúp tạo việc làm ổn định, giữ người, giữ nghề và giữ bản sắc văn hóa.

Theo bà Trần Thị Hương, Giám đốc Xí nghiệp may Hưng Hà – Tổng Công ty May 10, việc chủ động ký đơn hàng dài hạn giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất, có thời gian đầu tư công nghệ và đào tạo nhân lực bài bản. Xí nghiệp hiện duy trì xuất khẩu sang Mỹ, Anh, châu Âu và Hàn Quốc, với doanh thu năm 2025 đạt gần 8,3 triệu USD và mục tiêu năm 2026 vượt 8,6 triệu USD.

Trong bối cảnh năm 2026 được dự báo thị trường phục hồi chậm nhưng tiêu chuẩn ngày càng cao về truy xuất nguồn gốc, sản xuất xanh và trách nhiệm xã hội, con đường nâng chuẩn quản trị, chuyển đổi số và xanh hóa không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn. Từ lụa thủ công đến chuỗi cung ứng hiện đại, dệt may Việt Nam đang từng bước xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững để đi xa trên thị trường toàn cầu.

Dệt may Việt Nam vượt qua thời gia công giá rẻ: Tăng giá trị, mở rộng thị trường mới

Dệt may Việt Nam thích ứng trước "hàng rào xanh" toàn cầu

Ngành dệt may Việt Nam bứt phá, xuất khẩu tiến gần mốc 48 tỷ USD

Chiến lược "Xanh hóa - Số hóa": Chìa khóa vàng cho mục tiêu 64,5 tỷ USD của dệt may Việt

Ngành dệt may Việt Nam cần làm gì để thích ứng với thị trường EU?