Quản lý chất lượng hàng hóa: Từ hành chính sang rủi ro, từ thủ công sang số hóa

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa số 78/2025/QH15(sau đây gọi tắt là Luật) được Quốc hội Khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9 ngày 18 tháng 6 năm 2025, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2026.

Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật với mục đích bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên, có hiệu quả giữa các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan, tổ chức liên quan trong triển khai thi hành Luật.

Xác định cụ thể nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong triển khai thi hành Luật, bảo đảm kịp thời, đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả.

Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong việc tiến hành các hoạt động triển khai thi hành Luật trên phạm vi cả nước; nâng cao nhận thức về Luật và trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và Nhân dân trong việc thi hành Luật.

Bảo đảm việc tổ chức triển khai hiệu quả các nội dung mới trong Luật, đặc biệt là phân loại mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa; ứng dụng công nghệ số trong quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Trong nhiều năm, quản lý chất lượng hàng hóa chủ yếu dựa trên kiểm tra hành chính và tiền kiểm, dẫn đến tình trạng chồng chéo, tốn kém nguồn lực và gây áp lực cho doanh nghiệp.

Luật sửa đổi 2025 và nghị định mới hướng dẫn sẽ phân loại sản phẩm, hàng hóa theo ba mức độ rủi ro: thấp, trung bình và cao. Với nhóm rủi ro thấp, doanh nghiệp được đơn giản hóa thủ tục, có thể tự công bố hoặc sử dụng chứng nhận quốc tế. Ngược lại, nhóm rủi ro cao (liên quan đến an toàn sức khỏe, kỹ thuật, môi trường) sẽ chịu quản lý chặt chẽ, tăng cường hậu kiểm và chế tài nghiêm minh.

Cách tiếp cận này phù hợp thông lệ quốc tế, giúp tập trung nguồn lực quản lý vào những lĩnh vực nhạy cảm, đồng thời giảm phiền hà, trùng lặp kiểm tra cho doanh nghiệp.

Số hóa dữ liệu và hỗ trợ doanh nghiệp

Một điểm đột phá là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, tích hợp thông tin về chứng nhận, thử nghiệm, kết quả kiểm tra và phản hồi từ người tiêu dùng. Cơ sở dữ liệu này sẽ là công cụ quan trọng để truy xuất nguồn gốc, cảnh báo sớm và minh bạch thông tin trên thị trường.

Luật sửa đổi 2025 cũng bổ sung khái niệm “hộ chiếu số sản phẩm”, cho phép theo dõi toàn bộ vòng đời hàng hóa bằng công nghệ hiện đại như blockchain, IoT, trí tuệ nhân tạo. Đây là bước tiến quan trọng trong chuyển đổi số, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng Việt.

Song song, hệ thống phòng thử nghiệm, tổ chức chứng nhận cần được nâng cấp theo chuẩn quốc tế. Nhà nước khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân và có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa về chi phí thử nghiệm, chứng nhận, đặc biệt với doanh nghiệp định hướng xuất khẩu.

Người tiêu dùng lựa chọn nông sản, trái cây tại siêu thị với các sản phẩm đạt chuẩn VietGAP, đảm bảo an toàn và chất lượng.

Minh bạch ghi nhãn trong thương mại điện tử

Để phù hợp xu thế kinh doanh số, dự thảo nghị định mới đề xuất áp dụng nhãn điện tử (QR code, Data Matrix), trong đó thể hiện các thông tin bắt buộc như xuất xứ, hướng dẫn sử dụng, chứng nhận chất lượng.

Các sàn thương mại điện tử sẽ phải đảm bảo công khai minh bạch thông tin nhãn và chịu trách nhiệm đối với hàng hóa lưu thông. Quy định này nhằm hạn chế gian lận thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Luật sửa đổi 2025 về chất lượng sản phẩm, hàng hóa và nghị định hướng dẫn sắp ban hành đánh dấu bước ngoặt quan trọng: từ quản lý hành chính sang quản lý rủi ro, từ thủ công sang số hóa, từ quản lý phân tán sang liên thông dữ liệu quốc gia.

Khi có hiệu lực từ 01/01/2026, hệ thống pháp luật mới sẽ vừa nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, vừa giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng năng lực cạnh tranh, đồng thời mang lại sự an tâm cho người tiêu dùng. Đây là tiền đề quan trọng để hàng hóa Việt đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường toàn cầu.