Từ 1/6, hộ kinh doanh kê khai thuế ra sao để không bị vi phạm?

Từ 1/6, hộ kinh doanh kê khai thuế ra sao để không bị vi phạm?

Chuyển từ khoán sang kê khai: Cải cách cần thiết nhưng không dễ dàng

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1-6, khoảng 37.000 hộ kinh doanh cá thể hoạt động trong các lĩnh vực ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí… sẽ bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử phát hành từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Việc áp dụng thuế khoán cố định sẽ được thay thế bằng hình thức kê khai doanh thu thực tế theo tháng hoặc quý để tính và nộp thuế tương ứng.

Ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) – cho biết, tỷ suất thuế không thay đổi, nhưng hình thức kê khai đòi hỏi hộ kinh doanh phải thực hiện chế độ kế toán đầy đủ như doanh nghiệp: ghi chép sổ sách, lưu trữ hóa đơn chứng từ, quản lý dòng tiền mặt và tài khoản ngân hàng rõ ràng.

Thực tế cho thấy sự khác biệt lớn giữa hai phương thức. Ví dụ, một hộ kinh doanh ăn uống trước đây nộp thuế khoán 45 triệu đồng/năm (3,75 triệu đồng/tháng) trên doanh thu 1 tỷ đồng. Nếu chuyển sang kê khai và có doanh thu thực tế 200 triệu đồng/tháng, mức thuế phải nộp là 9 triệu đồng/tháng (tương đương 4,5%). Tuy nhiên, nếu doanh thu giảm còn 80 triệu đồng/tháng, thuế cũng giảm còn 3,6 triệu đồng/tháng. Điều này thể hiện tính linh hoạt, nhưng đồng thời tạo áp lực trong việc minh bạch hóa dòng tiền và quản trị sổ sách.

Hiện cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh, đóng góp gần 26.000 tỷ đồng vào ngân sách. Trong đó, khoảng 2 triệu hộ đang áp dụng thuế khoán với mức nộp trung bình chỉ 700.000 đồng/tháng. Theo định hướng tại Nghị quyết 68-NQ/TW, hình thức thuế khoán sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn chậm nhất vào năm 2026.

Theo cơ quan thuế, thuế khoán từng phù hợp với hộ kinh doanh nhỏ lẻ, thiếu kỹ năng quản trị. Tuy nhiên, hình thức này bộc lộ nhiều bất cập như thiếu minh bạch, không phản ánh đúng doanh thu thực tế, gây thất thu ngân sách và không khuyến khích mở rộng hoạt động. Việc chuyển đổi là tất yếu để hướng tới một hệ thống thuế công bằng, hiện đại và hội nhập.

Hộ kinh doanh cần gì để thích ứng?

Thay đổi lớn về phương thức kê khai thuế khiến nhiều hộ kinh doanh lúng túng.

Thay đổi lớn về phương thức kê khai thuế khiến nhiều hộ kinh doanh lúng túng. Phần lớn chưa quen ghi chép sổ sách, không sử dụng phần mềm kế toán và chưa nắm rõ quy định về hóa đơn điện tử. Điều này đặc biệt đáng lo ngại với nhóm hộ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng – vốn thiếu tư duy quản trị và chưa sẵn sàng cho số hóa.

Ông Nguyễn Văn Thân – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa – đề xuất Nhà nước nên phát triển phần mềm kế toán miễn phí để hộ kinh doanh có thể dễ dàng kê khai, lưu trữ chứng từ và nộp thuế. Đồng thời, cần tổ chức các lớp tập huấn miễn phí về kế toán, tài chính, và chuyển đổi số tại các địa phương.

Về phía cơ quan thuế, bà Nguyễn Thị Thu – Trưởng ban Nghiệp vụ thuế (Cục Thuế) – cho biết ngành thuế đang nghiên cứu sửa đổi chính sách theo hướng thu hẹp dần khoảng cách giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Cụ thể, xem xét điều chỉnh Luật Thuế thu nhập cá nhân, nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế VAT và TNCN, giảm áp lực cho các hộ kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ.

Ngành thuế cũng đang cải tiến quy trình kê khai – nộp thuế theo hướng đơn giản, giảm tối thiểu 30% chi phí tuân thủ cho người nộp thuế. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, xây dựng mạng lưới hỗ trợ – tư vấn, đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi và công bằng.

Chuyên gia thuế Trần Thị Cẩm Hồng – Giám đốc Công ty Tư vấn VIFATAX – cảnh báo, nhiều hộ kinh doanh hiện vẫn nhầm lẫn khi xuất hóa đơn. Theo quy định, hóa đơn điện tử phải được lập đúng thời điểm bán hàng, ghi đúng thông tin người mua hoặc “khách vãng lai”, gửi qua email, tin nhắn hoặc mã QR. Hộ kinh doanh không được thu thêm phần thuế ngoài giá niêm yết – các khoản thuế VAT, TNCN phải được gộp trong giá bán, và người bán có nghĩa vụ tự kê khai – nộp thuế.

Về hiện tượng một số hộ treo biển “chỉ nhận tiền mặt”, bà Hồng cho rằng tuy không vi phạm trực tiếp nhưng là dấu hiệu né thuế. Cơ quan thuế có thể đối chiếu thông tin dòng tiền trong tài khoản, hóa đơn đầu vào và số lượng giao dịch thực tế để xác định doanh thu thật. Giao dịch hoàn toàn bằng tiền mặt dễ khiến hộ kinh doanh bị kiểm tra, xử lý nếu có dấu hiệu gian lận thuế.

Việc xóa bỏ thuế khoán không đơn thuần là điều chỉnh kỹ thuật thu thuế mà là một bước cải cách căn bản trong tư duy quản lý và phương thức vận hành của hộ kinh doanh. Đây là cơ hội quan trọng để chuẩn hóa, minh bạch và hiện đại hóa khu vực kinh tế cá thể – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế. Tuy nhiên, để chuyển đổi diễn ra suôn sẻ và hiệu quả, cần có hệ thống hỗ trợ đồng bộ từ chính sách pháp luật, công nghệ số, đến đào tạo – tư vấn để đảm bảo mọi hộ kinh doanh đều có thể thích ứng và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh mới.

Xóa bỏ thuế khoán: Bước đi tất yếu để minh bạch hóa hộ kinh doanh