Giá vật liệu xây dựng tăng vọt: Hồi chuông cảnh báo về khai thác tài nguyên tự nhiên

Thị trường vật liệu xây dựng tháng 6/2025 ghi nhận biến động rõ rệt, trong đó nổi bật nhất là sự tăng giá mạnh của nhóm cát và đá xây dựng.

Giá cát, đá xây dựng tăng chóng mặt, nhiều dự án lớn lao đao

Thị trường vật liệu xây dựng tháng 6/2025 ghi nhận biến động rõ rệt, trong đó nổi bật nhất là sự tăng giá mạnh của nhóm cát và đá xây dựng. Theo Báo Chính phủ dẫn nguồn từ Viện Kinh tế xây dựng, giá cát tăng từ 29,95% đến 58,45% so với tháng trước, trong khi giá đá cũng leo thang từ 7,3% đến 11,11% tùy địa phương – phản ánh rõ sự căng thẳng trong khai thác tài nguyên khoáng sản vốn ngày càng hạn chế về trữ lượng và địa điểm khai thác hợp pháp.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ tình trạng khan hiếm nguồn cung. Nhiều mỏ cát trên cả nước đã phải tạm dừng hoạt động do hết hạn khai thác, chồng lấn ranh giới, hoặc lo ngại gây sạt lở, ảnh hưởng môi trường. Đặc biệt, ở khu vực miền Trung, nơi vẫn phụ thuộc chủ yếu vào cát tự nhiên và chưa phát triển cơ sở sản xuất cát nghiền, nguồn cung bị siết chặt nghiêm trọng.

Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ của các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia. Cụ thể, tại dự án sân bay Long Thành, tính đến ngày 10/6, chỉ mới có 1,38 triệu m³ đá được đưa về công trường, trong khi nhu cầu cả năm lên tới 4,92 triệu m³ – tức mới chỉ đạt khoảng 9% kế hoạch. Tại dự án cải tạo, mở rộng đường Nguyễn Tuân (Hà Nội), giá cát và đá tăng đến 15–20% khiến các nhà thầu buộc phải chấp nhận mức giá cao để không làm chậm tiến độ.

Không chỉ tác động đến các dự án lớn, người dân xây nhà dân dụng cũng lao đao. Ghi nhận của Tuổi Trẻ vào ngày 21/5 cho thấy, giá cát xây dựng tại các tỉnh cũ như Vĩnh Long (nay sáp nhập với Trà Vinh) và Tiền Giang (nay sáp nhập với Bến Tre) dao động từ 360.000 đến 400.000 đồng/m³, tăng mạnh so với đầu năm. Nhiều hộ dân tại các khu vực này buộc phải tạm hoãn hoặc điều chỉnh thiết kế xây dựng, do kinh phí vượt dự toán ban đầu từ 100–150 triệu đồng.

Để đối phó với “bão giá”, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện 85/CĐ-TTg yêu cầu các bộ ngành, địa phương tăng cường quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng. Bộ Công an cũng được giao điều tra, xử lý các hành vi đầu cơ, trục lợi, gây rối loạn thị trường. Đồng thời, các tỉnh thành cũng được yêu cầu đẩy nhanh tiến độ cấp phép, khai thác lại các mỏ đủ điều kiện để tăng cường nguồn cung.

Tuy nhiên, theo đánh giá của giới chuyên gia, những giải pháp hành chính chỉ mang tính tạm thời. Về lâu dài, thị trường cần một hướng đi mới bền vững hơn: chuyển từ khai thác tài nguyên thiên nhiên sang tối ưu vật liệu, tiết kiệm tài nguyên và thúc đẩy sử dụng vật liệu tái chế.

Xu hướng tiết kiệm tài nguyên: Lối ra bền vững cho ngành xây dựng

Theo Viện Kinh tế xây dựng, một trong những giải pháp thiết thực là thúc đẩy sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường như: gạch không nung, xỉ nhiệt điện, tro bay, cốt liệu từ bê tông phá dỡ, nhựa tái chế…

Trong bối cảnh giá cát, đá tăng phi mã, chi phí đầu vào leo thang, nhiều doanh nghiệp và địa phương đã bắt đầu chuyển hướng sang các giải pháp tiết kiệm và sử dụng vật liệu thay thế. Theo Viện Kinh tế xây dựng, một trong những giải pháp thiết thực là thúc đẩy sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường như: gạch không nung, xỉ nhiệt điện, tro bay, cốt liệu từ bê tông phá dỡ, nhựa tái chế…

Theo số liệu từ Bộ Xây dựng, hiện nay mỗi năm Việt Nam tiêu thụ khoảng 25–30 tỷ viên gạch, trong đó phần lớn là gạch nung – loại vật liệu đốt cháy đất sét và than, gây lãng phí tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Mỗi tỷ viên gạch nung tiêu tốn tới 75 ha đất canh tác và thải ra khoảng 23 triệu tấn CO₂. Nếu chuyển sang gạch không nung, không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn tiết kiệm lớn chi phí năng lượng và nhân công.

Song song, các chuyên gia cũng khuyến nghị doanh nghiệp và chủ đầu tư cần đổi mới tư duy thiết kế và thi công công trình, hướng đến mục tiêu tiết kiệm vật liệu thông qua việc giảm chiều cao trần, hạn chế cấu kiện bê tông quá dày, sử dụng kết cấu thép nhẹ… Những giải pháp này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn ổn định nguồn cung, hạn chế phụ thuộc vào thị trường vật liệu tự nhiên vốn đang nhiều biến động.

Một số địa phương cũng đã bắt đầu triển khai mô hình “xanh hóa” ngành xây dựng. Tại tỉnh Đồng Nai mới (sáp nhập với Bình Phước từ ngày 1/7/2025), nơi có nhiều dự án lớn như sân bay Long Thành và cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, chính quyền địa phương đã xác định 14 mỏ đá đủ điều kiện để nâng công suất thêm 50%, nếu được phê duyệt có thể cung cấp thêm khoảng 5,2 triệu m³ đá từ nay đến cuối năm 2025. Đồng thời, tỉnh cũng thúc đẩy phê duyệt các dự án khai thác cát nghiền và ứng dụng vật liệu mới, nhằm thay thế dần cát tự nhiên.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng và các tổ chức trong ngành cũng đang thúc đẩy hành lang pháp lý để hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư sản xuất vật liệu tái chế, tăng tỷ lệ sử dụng trong các công trình công. Đây không chỉ là xu hướng tất yếu để ứng phó với khủng hoảng giá vật liệu, mà còn là chìa khóa để giảm áp lực lên tài nguyên tự nhiên, đồng thời thể hiện cam kết dài hạn của Việt Nam trong lộ trình phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050.

Khủng hoảng giá vật liệu xây dựng không chỉ đặt ra thách thức cho thị trường mà còn là “phép thử” cho tư duy phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam. Từ những biến động ngắn hạn, có thể nhìn thấy cơ hội để chuyển hướng – từ khai thác tận diệt tài nguyên sang sử dụng thông minh, tối ưu và tuần hoàn hơn. Cần sự vào cuộc đồng bộ của cả Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng để thúc đẩy xu hướng tiết kiệm tài nguyên, phát triển vật liệu xanh, nhằm vừa giảm chi phí vừa gìn giữ môi trường sống cho tương lai.

Hưng Yên: Nguồn cung VLXD dồi dào, giá có thể "hạ nhiệt" trong thời gian tới

Thủ tướng chỉ đạo tăng cường quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng