Gạo Việt vươn tầm nhờ chiến lược chất lượng

Giải bài toán giá trị bằng chiến lược chất lượng

Đóng gói gạo xuất khẩu tại một doanh nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Theo số liệu mới nhất từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam, giá gạo xuất khẩu 5% tấm của Việt Nam đang đứng ở mức 388 USD/tấn – cao hơn gạo cùng loại của Ấn Độ 10 USD/tấn nhưng thấp hơn 10 USD/tấn so với Thái Lan. Gạo 25% tấm hiện có giá 362 USD/tấn, thấp hơn gạo Thái Lan 18 USD/tấn và thấp hơn 5 USD/tấn so với Ấn Độ. Tuy nhiên, giá trung bình mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố cho 5 tháng đầu năm 2025 lại đạt tới 516,4 USD/tấn, dù đã giảm 18,7% so với cùng kỳ.

Lý giải cho sự chênh lệch này, ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất - thương mại Phước Thành IV (Vĩnh Long) nhấn mạnh, mức giá Hiệp hội công bố thường phản ánh các loại gạo phổ thông, trong khi con số của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là trung bình cộng từ cả gạo thường và gạo chất lượng cao. “Ví dụ như gạo ST25 xuất khẩu sang EU có thể đạt tới 1.200 USD/tấn”, ông Thành dẫn chứng.

Mặc dù khối lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm nay đạt tới 4,5 triệu tấn – tăng 12,2%, nhưng kim ngạch chỉ đạt 2,34 tỷ USD, giảm 8,9% so với năm trước. Điều này cho thấy áp lực về giá vẫn đang đè nặng lên ngành gạo Việt. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, Philippines tiếp tục là thị trường chủ lực của Việt Nam, chiếm tới 41,4% tổng lượng xuất khẩu. Bờ Biển Ngà và Trung Quốc lần lượt giữ các vị trí tiếp theo với 11,9% và 10,3%.

Trên bình diện toàn cầu, báo cáo tháng 5 của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho biết, thương mại gạo năm 2025 sẽ lập đỉnh kỷ lục, nhờ Ấn Độ tăng mạnh xuất khẩu sang châu Phi, dự kiến đạt 25 triệu tấn. Việt Nam được dự báo sẽ xuất khẩu khoảng 7,9 triệu tấn, đứng thứ 2 thế giới. Trong khi đó, Thái Lan – đối thủ truyền thống – chỉ đạt khoảng 7 triệu tấn, mức thấp nhất trong nhiều năm qua.

Sự cạnh tranh giữa ba quốc gia lớn khiến thị trường ngày càng khốc liệt. Tuy nhiên, Việt Nam đang có những lợi thế riêng. Chuyên gia Hoàng Trọng Thủy nhận định: “Gạo Việt đang dần vượt lên nhờ chính sách chuyển dịch mạnh mẽ từ sản phẩm thường sang các dòng gạo cao cấp, có thương hiệu và định danh thị trường rõ ràng”.

Gạo Việt đi xa nhờ thay đổi tư duy xuất khẩu

Gạo ST25 Việt Nam xuất hiện trên kệ hàng tại thị trường châu Âu.

Chuyển dịch cơ cấu sản phẩm được xem là bước đi chiến lược giúp gạo Việt giữ vững nhịp tăng trưởng. Theo chuyên gia Hoàng Trọng Thủy, hiện nay gạo chất lượng cao chiếm tới 60 – 70% lượng gạo xuất khẩu; gạo thương hiệu cao cấp chiếm khoảng 15%; phần còn lại là gạo thường. Chính cấu trúc này giúp gạo Việt tránh cạnh tranh trực diện ở phân khúc giá thấp, vốn là thế mạnh truyền thống của Ấn Độ và Thái Lan.

Ông Thủy cũng cho rằng việc đầu tư sản xuất sạch, canh tác bền vững, đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu là yếu tố quyết định giúp hạt gạo Việt vươn xa. “Chiến lược không chỉ là xuất khẩu gạo, mà là đưa sản phẩm có thương hiệu ra thị trường thế giới, từ đó định hình vị thế mới”, ông nói.

Những chuyển động tích cực từ thị trường cũng cho thấy tiềm năng chưa khai phá hết. Tại Canada, quốc gia có khoảng 7 triệu người gốc Á, thị phần gạo Việt mới chỉ chiếm chưa đến 2%. Trong khi đó, Singapore – nơi 90% thực phẩm phải nhập khẩu – đang dành sự ưu tiên lớn cho gạo Việt, đưa nước ta trở thành nguồn cung lớn thứ ba, chỉ sau Ấn Độ và Thái Lan. Việc duy trì tăng trưởng kim ngạch ổn định tại thị trường này cho thấy khả năng đáp ứng tốt các tiêu chuẩn cao từ doanh nghiệp Việt.

Thực tế, năm 2024, giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam đạt mức cao kỷ lục: 627,9 USD/tấn, tăng 10,6% so với năm 2023. Kết quả này phản ánh sự chuyển mình rõ nét trong việc cơ cấu lại giống lúa, phát triển chuỗi giá trị theo định hướng thị trường và xây dựng thương hiệu gạo quốc gia.

Cùng với đó, những yếu tố khách quan như đồng baht Thái tăng giá, lượng tồn kho eo hẹp và việc Indonesia cắt giảm nhập khẩu cũng đang mở thêm cơ hội cho gạo Việt chen chân vào các thị trường trước đây thuộc về Thái Lan.“Chúng ta cần nắm bắt tốt các cơ hội này, nhưng cũng phải kiên trì với chiến lược lâu dài là nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường ngách”, ông Nguyễn Văn Thành nhấn mạnh.

Việt Nam không thể thắng trong cuộc đua về sản lượng với Ấn Độ hay về thương hiệu truyền thống với Thái Lan nếu chỉ trông chờ vào giá rẻ. Nhưng với hướng đi tập trung vào chất lượng, thị trường ngách và phát triển sản phẩm có thương hiệu, gạo Việt đang tạo nên sự khác biệt trên bản đồ xuất khẩu thế giới – không chỉ bằng số lượng, mà bằng giá trị thực sự.

Xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam xanh, hướng tới thị trường cao cấp

Gạo Việt tăng giá nhẹ giữa biến động thị trường toàn cầu

Việt Nam sẽ trở thành nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới

Từ chất lượng đến bền vững: Gạo Việt chuyển mình

Khủng hoảng gạo tại Nhật Bản: Cơ hội vàng cho gạo Việt vươn tầm quốc tế