Hoàn thiện lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh: Hướng tới minh bạch, hiệu quả và phát triển bền vững

Trải qua gần ba thập kỷ cải cách, ngành điện Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng, từng bước hình thành thị trường điện cạnh tranh theo đúng định hướng. Phát biểu tại hội thảo kỹ thuật về phát triển thị trường điện cạnh tranh do Cục Điện lực (Bộ Công Thương) phối hợp với Đại sứ quán Úc tại Việt Nam tổ chức, ông Nguyễn Quang Minh – Trưởng phòng Thị trường điện và Hệ thống điện (Cục Điện lực) – cho biết Việt Nam đang hoàn thiện lộ trình mới, hướng tới xây dựng thị trường điện minh bạch, hiệu quả và bền vững hơn.

Ông Nguyễn Quang Minh – Trưởng phòng Thị trường điện và Hệ thống điện (Cục Điện lực) – cho biết Việt Nam đang hoàn thiện lộ trình mới, hướng tới xây dựng thị trường điện minh bạch, hiệu quả và bền vững hơn.

Theo ông Minh, từ năm 1995 – khi Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được thành lập – ngành điện đã bắt đầu tách bạch chức năng quản lý nhà nước khỏi hoạt động sản xuất, kinh doanh điện năng. Giai đoạn 2003 - 2006 đánh dấu bước ngoặt khi nhiều đơn vị thành viên của EVN chuyển đổi sang mô hình công ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn, mở đường cho việc vận hành thị trường điện theo cơ chế cạnh tranh. Luật Điện lực 2004 và việc thành lập Cơ quan Điều tiết điện lực năm 2005 đã hoàn thiện khung pháp lý nền tảng. Năm 2006, Bộ Công Thương ban hành Lộ trình phát triển thị trường điện, xác lập hướng đi rõ ràng cho cải cách toàn diện ngành điện.

Đến nay, hệ thống thị trường điện Việt Nam đã phát triển qua ba cấp độ: Thị trường phát điện cạnh tranh (VCGM), thị trường bán buôn điện cạnh tranh (VWEM) và đang chuẩn bị các điều kiện cho thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (VREM) trong thời gian tới. Kết quả vận hành thời gian qua cho thấy, thị trường điện đã từng bước minh bạch hóa cơ chế giá, tăng hiệu quả điều độ hệ thống, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và tính tự chủ của doanh nghiệp điện lực. Đặc biệt, việc rút ngắn chu kỳ giao dịch điện năng từ 60 phút xuống còn 30 phút đã giúp giá điện phản ánh sát hơn chi phí sản xuất thực tế, hỗ trợ tốt hơn quá trình tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quang Minh cũng thẳng thắn nhìn nhận, thị trường điện Việt Nam vẫn còn tồn tại một số bất cập cần được sớm khắc phục. Hiện cơ chế bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và giữa các tổng công ty điện lực chưa được loại bỏ triệt để, khiến tín hiệu giá thị trường chưa phản ánh đúng cung – cầu. Quá trình tách bạch giữa khâu phân phối và khâu bán lẻ mới dừng ở mức hạch toán, chưa triển khai thực tế. Bên cạnh đó, công tác tái cơ cấu ngành điện diễn ra chậm, đặc biệt trong việc hình thành các đơn vị vận hành độc lập ở các khâu phát điện, truyền tải, phân phối và bán lẻ.

Trước những vấn đề đặt ra, Cục Điện lực đang xây dựng và trình Bộ Công Thương lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh giai đoạn mới, trong đó tập trung triển khai song song hai cấp độ: Hoàn thiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh, nâng cao hiệu quả giao dịch và minh bạch hóa giá điện; đồng thời chuẩn bị điều kiện vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, mở rộng sự tham gia của các đơn vị bán lẻ độc lập, tạo môi trường cạnh tranh thực sự và bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng.

Lộ trình mới cũng hướng tới hoàn thiện cơ chế hợp đồng song phương theo hướng linh hoạt và hiện đại hơn. Cục Điện lực dự kiến đưa vào áp dụng các loại hợp đồng chênh lệch, kỳ hạn, quyền chọn và tương lai nhằm giúp các doanh nghiệp chủ động quản trị rủi ro, tối ưu hóa chiến lược giao dịch. Các hợp đồng mua bán điện hiện hữu (PPA) giữa EVN và các nhà máy điện sẽ được chuyển tiếp dần cho các tổng công ty điện lực, bảo đảm tính kế thừa, minh bạch và nhất quán trong quản lý.

Song song với việc hoàn thiện khung pháp lý, Cục Điện lực sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định mới thay thế Quyết định 63/2013/QĐ-TTg, đồng thời rà soát, điều chỉnh thiết kế thị trường điện trong giai đoạn 2025 - 2026 để phù hợp hơn với thực tế vận hành và yêu cầu phát triển mới. Theo kế hoạch, quá trình tái cơ cấu ngành điện, cải cách cơ chế giá điện và nâng cấp hạ tầng công nghệ sẽ được triển khai mạnh mẽ hơn trong giai đoạn 2025 - 2030. Đặc biệt, cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng lớn (DPPA) sẽ được đẩy nhanh, giúp tạo tiền đề cho việc hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh thực thụ.

Miền Bắc vẫn mất điện diện rộng do ảnh hưởng của mưa lũ

Tiêu thụ điện phá kỷ lục giữa nắng nóng, NSMO kêu gọi tiết kiệm điện

Bộ Công Thương triển khai "Gian hàng Xanh: Tiêu dùng đúng cách – Tiết kiệm điện năng"