Ngành trồng trọt chuyển mình xanh: Hướng tới nền sản xuất giảm phát thải, thích ứng khí hậu

Từ “cách mạng hạt giống” đến “cách mạng sinh thái”

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Kế hoạch hành động thực hiện Đề án sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn 2050, cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã được phê duyệt tại Quyết định số 4024/QĐ-BNNMT.

Theo Bộ, kế hoạch hướng tới triển khai đồng bộ, hiệu quả và lồng ghép nguồn lực giữa Trung ương, địa phương và các đối tác quốc tế, tận dụng tối đa các chương trình – dự án hiện có để giảm chồng chéo và nâng hiệu quả đầu tư. Các địa phương sẽ xây dựng kế hoạch hành động riêng, phù hợp điều kiện sinh thái, nhằm đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất trồng trọt.

Ngành trồng trọt Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn phát triển xanh với việc triển khai Đề án sản xuất giảm phát thải đến năm 2050

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật là đơn vị đầu mối, chịu trách nhiệm điều phối, rà soát chính sách, xây dựng chương trình ưu tiên và đánh giá định kỳ kết quả thực hiện. Cùng với đó, các đơn vị thuộc Bộ như Vụ Hợp tác quốc tế, Cục Biến đổi khí hậu, Vụ Kế hoạch – Tài chính… sẽ phối hợp triển khai cơ chế MRV (đo đạc – báo cáo – thẩm định), ứng dụng công nghệ và giám sát giảm phát thải.

Nguồn vốn thực hiện sẽ được huy động từ ngân sách Nhà nước, ODA, hợp tác công tư (PPP) và nguồn xã hội hóa, bên cạnh hỗ trợ quốc tế từ WB, ADB, IMF và các tổ chức phi chính phủ.

Thực tiễn tại nhiều địa phương cho thấy, quá trình chuyển đổi xanh trong trồng trọt đang diễn ra mạnh mẽ. Tại An Giang, mô hình “1 phải, 5 giảm” giúp tiết kiệm 30% lượng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật; Ninh Bình đẩy mạnh sử dụng phân hữu cơ, giảm phát thải N₂O; còn Tây Nguyên phát triển mô hình xen canh mắc ca – điều, vừa tăng thu nhập vừa phục hồi đất.

Những mô hình này đang hình thành hệ sinh thái canh tác đa tầng, nơi đất, nước và cây trồng tương hỗ phát triển – hướng đến nền nông nghiệp sinh thái làm nền tảng cho an ninh lương thực và an ninh sinh học.

Theo FAO, Việt Nam đang đi đúng hướng khi đặt nông nghiệp sinh thái làm trụ cột của phát triển bền vững. Việc giảm phát thải không chỉ giúp bảo vệ môi trường, mà còn tăng khả năng cạnh tranh và giá trị xuất khẩu, khi các thị trường quốc tế ngày càng ưu tiên sản phẩm carbon thấp, truy xuất nguồn gốc sinh thái.

“Hạt carbon” mở chương mới cho nông nghiệp Việt Nam

Sau 80 năm phát triển, ngành trồng trọt Việt Nam đã đi từ “cách mạng hạt giống” đến “cách mạng sinh thái”. Nếu hạt lúa năm 1989 mở ra hành trình xuất khẩu, thì hôm nay, “hạt carbon” – biểu tượng cho năng lượng tái sinh – đang mở ra chương mới của nông nghiệp phát thải thấp.

Các dự án như VnSAT và MD-ICRSL đã tạo nền tảng chuyển đổi với hơn 1,8 triệu nông dân được tập huấn kỹ thuật, gần 200.000 ha lúa và cây công nghiệp áp dụng mô hình giảm phát thải, giúp tăng hiệu quả tài nguyên và sinh kế.

Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh: “Xây dựng hệ thống MRV là nhiệm vụ khó nhưng cấp thiết. Khi hoàn thiện, Bộ sẽ thí điểm cơ chế tín chỉ carbon, để nông dân có thể hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm phát thải.”

Các nhóm cây trồng ưu tiên gồm lúa, cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày, hướng đến mục tiêu thí điểm thị trường carbon nội địa trước năm 2028, tạo nền tảng cho trao đổi tín chỉ carbon trong nông nghiệp.